पछिल्लो दुई सातामा सेयर बजारमा करिव २०० अंकले वृद्धि आयो । यसको कारण के हुन्, अब बजार कता जान्छ ? सेयर किन्ने कि बेच्ने, कुन कम्पनीको सेयर किन्ने धेरैको मनमा कौतुहलता छ ।  विगत २५ वर्षदेखि सेयर बजारमा निरन्तर लगानी गर्दै आउनुभएको लगानीकर्ता तथा नेपाल चेम्बर अफ कमर्शका महासचिव कमलेशकुमार अग्रवालसँग हामीले यिनै विषय सोधेका छौ । उहाँ नेपाल लाईफ इन्स्योरेन्स कम्पनी लिमिटेडका र एनएमबी बैंकका सञ्चालक पनि हुनुहुन्छ । यसअघि राष्ट्रिय बीमा संस्थानको पनि सञ्चालक हुनुहुन्थ्यो । प्रस्तुत छ अग्रवालसँग विकासन्युजले गरेको सेयरवार्ता :

कमलेशकुमार अग्रवाल, नेपाल चेम्बर अफ कमर्शका महासचिव

तपाईको खास व्यवसाय के के हुन ?

म धरानको सामान्य परिवारमा जन्मे हुर्केको मान्छे हुँ । २०४३ सालमा काठमाडौं आएर व्यापार गरे । गार्मेन्ट, कार्पेट, पश्मिना, पेपर लगायत विभिन्न सामानको व्यापार गरे । केही बन्द गरे, केही व्यापार अहिले पनि चलिरहेको छ । २०५८ सालमा म्याट्रेस उद्योग खोलेँ । उद्योग चलाउन गाह्रो छ । अहिले छोराले उद्योग हेर्छ । म पछिल्लो समय कर्पोरेट सेक्टरमा बढी संलग्न छु । नेपाल लाईफ इन्स्योरेन्स कम्पनी र एनएमबी बैंकमा सञ्चालक समिति सदस्य छु । त्यसभन्दा अघि मैले नेपाल डलौट कम्पनीको बोर्डमा लामो समय काम गरेँ ।  राष्ट्रिय बीमा संस्थानको सञ्चालक समितिमा, काठमाडौं उपत्यका खानेपानी लिमिटेडको सञ्चाक समितिमा रहेर काम गरेँ । नेपाल चेम्बर अफ कमर्शमा महासचिव, माडवरी सेवा समितिमा उपाध्यक्ष छु । हरेक दिन दुई बजेअघि आफ्नो व्यापार हेर्छ, त्यसपछि कर्पोरेट सेक्टर, सोसियल सेक्टरका मिटिङहरुको, प्रोग्रामकहरुमा जान्छु ।

तपाईसँग दुई वटा पब्लिक कम्पनीको सञ्चालक हुनुहुन्छ, कति सेयर छ ?

मेरो सिद्धान्त के हो भने हरेक वर्ष नाफाको ३० प्रतिशत सेयरमा लगानी गर्छु । २०४९/५० देखि मैले यसरी नै सेयरमा लगानी गर्दै आएको छु । तर म ठूलो लगानीकर्ता होइन । सानो लगानीकर्ताले धेरै ठूलो जोखिम लिएर लगानी गर्न सक्दैन । बजार बढ्दैमा बैंकबाट कर्जा लिएर आक्रामक लगानी म गर्दिन र बजार घट्दैमा म धैर्यता गुमाउँदिन ।

तपाई कतिखेरा सेयर किन्नुहुन्छ र कतिखेरा बेच्नुहुन्छ ?

निश्चित समय त हुँदैन । म जहिले पनि राम्रा कम्पनीको सेयरमा मात्र लगानी गर्छु । किनेको भन्दा ४०/५० प्रतिशत मूल्य बढ्यो, नाफा राम्रो आयो भने बेच्छु र नाफा बुक गर्छु । नोक्सान भयो भने हमेसा बेच्दिन । लाभांश लिएर बस्छु ।

घाटा खाएर कहिल्यै सेयर बेच्नुहुन्न ?

कहिलेकही घाटा खाएर पनि बेच्नुपर्छ । मसँग सेयर कारोबार गरेको २५ वर्षको अनुभव छ । कुनैबेला घाटा खाएर पनि बेचेको छु तर समग्रमा सेयर बजारमा राम्रो कमाएकै छु ।

यदि प्रमोटर सेयर पब्लिक बनाउन शुरु भयो भने पब्लिक सेयरको मूल्य घट्न थाल्छ त्यसले नयाँ र साधारण सेयरधनीलाई मर्कापर्छ । अहिले कुनै कम्पनीको पब्लिक सेयरको मूल्य २००० रुपैयाँ छ भने प्रमोटर सेयरको मूल्य १००० रुपैयाँ छ । यदि पब्लिक र प्रमोटर सेयर समान गर्ने हो भने त्यहि कम्पनीको सेयरको मूल्य १२०० रुपैयाँ हुनेछ । प्रमोटरलाई २०० रुपैयाँ फाइदा हुँदा पब्लिकलाई ८०० रुपैयाँ नोक्सान हुन्छ । यस्तो अवस्था आउनु राम्रो हो ? सरकारले यसलाई उचित मान्न सक्छ ? पब्लिकको प्रेसर सरकारले थेग्न सक्छ ?

सेयर बजारमा घाटा खाएर राती निद्रा नलागेको अनुभव छ कि छैन ?

कहिल्लै पनि त्यस्तो भएन । किनकी मैले आफ्नो व्यापारको नाफाको केही हिस्सा मात्र सेयरमा लगानी गर्दै आएको हुँ । कहिलेकही नोक्सान हुँदैमा आत्तिनु पर्ने अवस्था आएन । किनकी अर्थशास्त्रको नियम नै हो बजारमा कहिले मूल्य बढ्छ, कहिले घट्छ । एक पटक मूल्य घटेपनि पछि बढ्छ भनेर म धैर्यताका साथ बस्छु ।

तपाईले किनेको सेयरको मूल्य पनि बढेन, कम्पनीले वर्षौसम्म लाभांश पनि दिएन भने के गर्नुहुन्छ ?

हो, त्यस्तो अवस्थामा सहेर बस्ने वा घाटामा बेच्ने । नेपालमा कम्पनीले दिने लाभांश वा कम्पनीको वित्तीय अवस्थाको विश्लेषण गरेर सेयरमा लगानी गर्ने अभ्यास छैन । बजारको शुरुवातमा नै गल्ती के भयो भने कम्पनीको संस्थापक सेयर ७० प्रतिशत हुनुपर्ने, सर्वसाधारणलाई ३० प्रतिशत दिनुपर्ने व्यवस्था गरियो । संस्थापक सेयर कारोबारमा नियन्त्रण गरियो, पब्लिक सेयर कारोबार खुुला गरियो । एउटै कम्पनीको समान मूल्य अंकित सेयरको बजार मूल्य फरक फरक हुने अवस्था सिर्जना गरियो । कम्पनीले दुबै सेयरलाई दिने लाभांश समान हो तर बजार मूल्यमा ठूलो अन्तर हुन्छ । त्यो नै गलत भयो । संसारमा कही नभएको विभेदकारी नीति नेपालमा लागू भयो ।

संस्थापक सेयर कारोबार आज कम मूल्यमा हुन्छ, कम मात्रामा कारोबार हुन्छ । पब्लिकको सेयर करिव दोब्बर मूल्ममा कारोबार हुन्छ । पब्लिक सेयरको कारोबार पनि बढी हुन्छ र मूल्यमा पनि धेरै उतारजडाब आउँछ । सेयरको आपूर्ति कम हुँदा मूल्य बढ्ने र आपूर्ति बढी हुँदा मूल्य घट्ने गरेको छ ।

तपाईसँग कति वटा कम्पनीको सेयर छन् ?

कम्पनी भन्दा पनि क्षेत्रगत रुपमा हेर्नुपर्छ । अधिकांश वाणिज्य बैंक र बीमा कम्पनीको सेयर छ मसँग । यी कम्पनीको प्रमोटर र पब्लिक दुबै प्रकारका सेयर हुन्छन् । विज्ञ सञ्चालक भएकोले नेपाल लाइफको सेयर मसँग छैन । प्रमोटर सेयर किनेपछि थन्क्याउँछु किनकी ती सेयर किन्नुको उदेश्य लाभांश खानु नै हुन्छ । पब्लिक सेयर मूल्य बढेपछि बेच्ने उदेश्य हुन्छ ।

बजारमा भर्रखरै प्रवेश गरेका नयाँ लगानीकर्तालाई कस्ता कम्पनीको सेयर किन्न सुझाव दिनुहुन्छ ?

कारोबारका हिसावले दैनिक जसो टप पाइपमा पर्ने वा टप टेनमा पर्ने कम्पनीको सेयर किन्नु राम्रो हुन्छ । कम्पनी राम्रो भएकोले नै ती कम्पनीको सेयर बढी कारोबार हुन्छ । नेपाल लाईफ एउटा उदाहरण हो । म भएकोले मात्र राम्रो भनेको होइन, विगतमा दिएको प्रतिफल, वर्तमान अवस्था, भविष्य पनि धेरै राम्रो छ यो कम्पनीको । त्यसैले यो कम्पनीको सेयर कारोबार पनि धेरै हुने गरेको छ । धेरै दिन टप फाइभमा हुुन्छ, घटेको बेलामा पनि टप टेनमा परेको हुन्छ ।

दोस्रो, बैंक र बीमा कम्पनीको सेयर किन्दा फाइदा छ । यी कम्पनीहरुको नाफा पनि बढ्छ, लाभांश पनि बढ्छ । कम्पनीहरु संस्थागत रुपमा बलिया हुँदै गएका छन् । यी संस्था पारदर्शि छन्, वेल रेगुलेटेड छन् ।

बैंकहरुको निक्षेपको व्याज बढाए तर मुद्दतीको मात्र । मुद्दतीको हिस्सा थोरै छ । तर बैंकहरुले सबै कर्जाको व्याज बढाए । यसले बैंकको नाफा बढाउँछ । बैंकहरुले पुँजी वृद्धिको क्रममा हकप्रद र बोनस सेयर दिने भएकोले पनि यो क्षेत्र राम्रो छ ।

बीमा कम्पनीहरुको भविष्य धेरै राम्रो छ । बीमाको पहुँच जम्मा ६/७ प्रतिशत मान्छेमा छ । यो बजार ८० प्रतिशतसम्म विस्तार हुने सम्भावना हन्छ ।

दीर्घकालिन सोचका साथ लगानी गर्नेले कम्पनीको वित्तीय अवस्था, विगत कस्तो थियो, अहिले कस्तो छ, कम्पनीको रेपुटेशन कस्तो छ, बोर्ड कस्तो छ, म्यानेजमेन्ट कस्तो छ सबै पक्षको गहिरो अध्ययन आवश्यक हुन्छ । प्रमोटर सेयर किन्ने हो भने यी पक्षको अध्यायन अत्यान्त जरुरी हुन्छ । तर साधारण सेयर किन्नेले यस्तो केही पनि हेरेका हुँदैनन् । मार्केट ट्रेनलाई उनीहरुले पछ्याएका हुन्छन् ।

पछिल्लो दुई साता सेयर बजारमा करिव २०० अंकको वृद्धि आयो, त्यसको कारण के हुन् ?

अहिले सेयर मूल्य बढ्ने समय होइन । धेरै कम्पनीको बुक क्लोज भईसक्यो, लाभांश बाँढिसके । तर बजार बढ्यो । यसको कारण के हुन्छ भने स्थानीय तहको निर्वाचनको मिति घोषणा भयो । यो निर्वाचनपछि केन्द्र र प्रदेशको पनि निर्वाचन हुन्छ । राजनीतिक स्थायीत्व हुन्छ भन्ने सन्देश आयो । लगानीकर्तामा आत्मविश्वास बढ्यो ।

दोस्रो, पुँजी वृद्धि गर्नु पर्ने बाध्यताका कारण यो वर्ष बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुले रिजर्भमा भएको पैसा पनि बोनस सेयरको रुपमा वितरण गर्छन । बीमा कम्पनीहरुको पनि पुँजी वृद्धि हुन्छ भन्ने सन्देश बजारमा आएको छ । बीमा कम्पनीहरुले पनि बोनस र हकप्रद सेयर जारी गरेर नै पुँजी वृद्धि गर्ने हो । त्यसकारण मूल्य बढेको देखिन्छ ।

तेस्रो, विगत ३/४ महिनमा वित्तीय बजारमा तरलताको संकट थियो । त्यो हट्दै गएको छ । अब व्याजदर घट्छ भन्ने आधारमा पनि लगानीकर्ता सेयरमा लगानी गर्न थाले ।

चौथो, नेप्से १२/१३ सय हुँदा सेयर किन्नेहरुले अहिले राम्रो कमाए । त्यसले बजारमा अरु लगानीकर्तालाई पनि आकर्षित गर्यो ।

पाँचौ कारण के हो भने अहिले पनि उद्योग र व्यापारको वातावरण बनेको छैन । उद्योगी र व्यापारीहरु पनि सेयरमा लगानी गरेका छन् ।

छैटौ, राजधानीबाहिर पनि सेयर कारोबार शुरु भयो । लगानीको चाहाना भएको तर राजधानीमा मात्र कारोबार हुने भएकोले गर्न नसकी बसेका मानिसहरु सेयर बजारमा आए । त्यसैले कारोबार पनि बढेको छ ।

अहिलेको वृद्धि कति दिगो होला ?

बजार धेरै नै संवेदनशिल छ । बजारमा धेरै स्पेकुलेशन छ । सानो सानो सूचनाले पनि बजारमा धेरै स्पेकुलेशन हुने गरेको छ । पब्लिक थोरै, प्रमोटर सेयर धेरै हुनु र पब्लिक र प्रमोटर सेयर मूल्यमा धेरै ग्याब हुनुले पनि बजारमा स्पेकुलेटरहरुलाई चलखेल सहयोग पुगेको छ ।

१० वर्ष पुराना बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुले राष्ट्र बैंकको स्वीकृतिमा क्रमशः प्रमोटर सेयर पनि पब्लिक सेयर बनाउन पाउने भए, अब त बजारमा पब्लिक र प्रमोटर सेयरको मूल्य अन्तर पनि कम हुँदै जाला नि, होइन ?

प्रमोटर सेयर हिस्सा ७० प्रतिशतबाट ५१ प्रतिशतमा ल्याउन पनि धेरै समय लाग्यो, धेरै कठिन भयो । बाँकी प्रोटर सेयरलाई पनि पब्लिक बनाउने कार्य सजिलो छैन र छिट्टै हुने सम्भावना पनि छैन । यदि प्रमोटर सेयर पब्लिक बनाउन शुरु भयो भने पब्लिक सेयरको मूल्य घट्न थाल्छ त्यसले नयाँ र साधारण सेयरधनीलाई मर्कापर्छ । अहिले कुनै कम्पनीको पब्लिक सेयरको मूल्य २००० रुपैयाँ छ भने प्रमोटर सेयरको मूल्य १००० रुपैयाँ छ । यदि पब्लिक र प्रमोटर सेयर समान गर्ने हो भने त्यहि कम्पनीको सेयरको मूल्य १२०० रुपैयाँ हुनेछ । प्रमोटरलाई २०० रुपैयाँ फाइदा हुँदा पब्लिकलाई ८०० रुपैयाँ नोक्सान हुन्छ । यस्तो अवस्था आउनु राम्रो हो ? सरकारले यसलाई उचित मान्न सक्छ ? पब्लिकको प्रेसर सरकारले थेग्न सक्छ ? त्यसैले प्रोटर सेयरलाई पब्लिक सेयरमा कन्भर्ट गर्ने कार्य सजिलो छैन ।

सम्बन्धित शिषर्कहरु

घरजग्गा कारोबारमा मन्दी र अवान्छित कार्यले समस्यामा पर्याैं, छिट्टै कारवाही फुकुवा हुन्छ

नेपालले ३० मिलियन टन कार्बन बेच्ने, के हो कार्बन व्यापार ?

मैले काम गर्छु भन्दाभन्दै कर्मचारीले जबरजस्ती ताला लगाए : उपकुलपति प्रा.डा. शीलु बज्राचार्य

३ विकास बैंक र २ फाइनान्सलाई शीघ्र सुधारात्मक कारबाही, समस्या बढ्दा राष्ट्र बैंक चिन्तित

निर्जीवन बीमाको व्यापार १४ अर्ब बढी, शीर्षस्थानमा सलिको, तेस्रो स्थानमा झर्‍यो शिखर

वर्ल्डलिङ्कमा फिनफण्डको करिब डेढ अर्ब लगानी, फाइबर नेटवर्क बिस्तार गर्न प्रयोग गरिने