काठमाडौं । अंग्रेजीमा एउटा भनाइ छ– ‘फर्स्ट इम्प्रेसन इज द लास्ट इम्प्रेसन।’

यसको मतलब यो हो, तपाईंले पहिलोपटक भेट्दा कुनै व्यक्तिमा जुन छाप वा प्रभाव छाड्नुहुन्छ, त्यो उसले लामो समयसम्म सम्झिन्छ।

पहिलो भेटमा तपाईं कस्तो देखिनुहुन्छ भन्ने कुराले फरक पर्न सक्छ, तर व्यक्तिको व्यक्तित्वका ती अन्य पक्ष के के हुन्, जसले मानिसहरूको मन छुन्छ।

साधारण बुझाइमा कुनै पनि रोमान्टिक सम्बन्धको सुरुवात तपाईंले पहिलो नजरमा कसरी प्रस्तुत हुनुहुन्छ भन्ने हो ।

तर, शारीरिक आकर्षण व्यक्तिको अन्य धेरै गुणहरूका कारणले पनि हुन सक्छ । तपाईं पहुँचयोग्य हुनुहुन्छ ? तपाईं कसरी कुरा गर्नुहुन्छ ? तपाईंको व्यवहार कस्तो छ ?

अमेरिकामा गरिएको एक सर्वेक्षणमा जोडीहरूलाई लुक्सबाहेक अरू कुन गुणहरू मनपर्छ भनेर सोधिएको थियो ।

सर्वेमा सोधिएको प्रश्नहरूको जवाफमा उनीहरूले भौतिक सफलता, जस्तै आर्थिक सुरक्षा र राम्रो घर, तिनीहरूका लागि आकर्षक गुणहरूमध्ये सबैभन्दा कम स्थानमा पर्ने बताएका थिए ।

दोस्रो, तिनीहरूले आफ्नो पार्टनरसँग सहमत हुने, बहिर्मुखी हुने र बौद्धिकतालाई शारीरिक आकर्षणभन्दा धेरै माथि राख्ने बताएका थिए ।

‘लुक्स’ कति महत्वपूर्ण ?

यस सर्वेक्षणमा अमेरिकाको फ्लोरिडा विश्वविद्यालयका मनोविज्ञानका प्राध्यापक ग्रेग वेबस्टरले यस्ता सर्वेक्षणहरूमा मानिसहरूले अरूको नजरमा आफूलाई राम्रो राख्ने जवाफ दिने बताए । उनले भने, ‘यस्तो सर्वेक्षण डाटाले पूर्णरूपमा स्पष्ट चित्र प्रस्तुत नगर्न सक्छ ।’

तर प्रश्न यो छ, जब हामी वास्तविक जीवनको बारेमा कुरा गर्छौं, तब एक व्यक्तिको लुक्सले भन्दा बढी ध्यान व्यक्तित्वले पाउँछ ?

यस प्रश्नमा मनोवैज्ञानिक डा। पूजा शिवम जेटली भन्छिन्, ‘सुरुवाती आकर्षण लुक्समा आधारित हुन्छ। तर, यो व्यक्तिमा पनि भर पर्छ।’

उनी थप्छिन्, ‘तिमी कस्तो देखिन्छौ भन्ने कुरा महत्त्वपूर्ण छ र यो सुरुवाती बिन्दु पनि हो । तर, कसैको सौन्दर्य वा रूपले लामो समयसम्म कसैलाई आकर्षित गर्न सक्दैन ।’

यदि तपाईंले लामो समयको सम्बन्ध, व्यक्तित्व, आवश्यकता र संसारलाई कसरी हेर्नुहुन्छ भन्नेबारे सोध्नुभयो भने यी सबै कुराले पनि मानिसलाई आकर्षित गर्ने डा। जेटली बताउँछिन् ।

उनका अनुसार धेरैजसो सम्बन्धमा यी पक्षहरू छलफल नगर्दा भविष्यमा भिन्नता आउन सक्छ । आफ्नो पार्टनरको कुरा सुन्नु र आपसी सहमति कायम राख्नु कुनै पनि सम्बन्धका लागि धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छ ।

कुनै पनि व्यक्तिको व्यक्तित्व मापन गर्नु गाह्रो काम हो । दशकौंदेखि मानिसहरूलाई साइकोमेट्रिक परीक्षणहरूमा धेरै प्रश्नहरू सोधिएको छ ताकि तिनीहरूको व्यक्तित्वको बारेमा थप जानकारी प्राप्त गर्न सकियोस्।

कसैको व्यक्तित्व कसरी मूल्यांकन गर्ने ?

सामान्य जीवनमा मानिसको व्यक्तित्वलाई कसरी मूल्यांकन गर्न सकिन्छ भन्ने प्रश्नमा बिहेबियर एक्सपर्ट तथा जीवन प्रशिक्षक आस्था दिवान भन्छिन्, ‘एउटा व्यक्तिको व्यक्तित्व धेरै कुराले बनेको हुन्छ । तपाईसँग सजिलै कुरा गर्न सकिन्छ कि सकिँदैन भन्ने कुरा धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छ।’

उनी थप्छिन्, ‘के तपाई कुरा गर्दा अरूलाई बोल्ने मौका दिनुहुन्छ रु प्राथमिकता के हो रु विचार के हो रु तपाईंको जीवन मूल्य के हो, तपाईंको आत्मविश्वास कस्तो छ रु यी सबै कुरा तपाईंको व्यक्तित्वको एक महत्वपूर्ण भाग हो ।’

साथै, तपाईंले ‘विपरीत आकर्षण’ बारे सुन्नुभएको होला । यसको मतलब हो, दुई व्यक्ति जो एकअर्काबाट पूर्णतया भिन्न छन् र एकअर्काप्रति आकर्षित हुन्छन् किनभने व्यक्तित्वमा भिन्नताले पनि मानिसहरूलाई आकर्षित गर्दछ ।

युनिभर्सिटी अफ रोचेस्टर, संयुक्त राज्य अमेरिकाका ह्यारी रीड र मिनेसोटा विश्वविद्यालयका एलन बर्शार्ड जो व्यक्ति पहिले नै चिनेको साथी खोज्छ, जसको व्यक्तित्व, जीवनशैली र सामाजिक समूह मेल खान्छ, यो आकर्षणको आधारभूत सिद्धान्त भएको बताउँछन् ।

यसबारे डा। आस्था दिवान भन्छिन्, ‘कतिपय मानिस आपसमा समानता खोज्छन्, कहिलेकाहीँ आफूभन्दा फरक व्यक्ति पनि रोज्छन् । समानता खोज्नु मानवीय स्वभाव हो,’ डा। आस्था दिवान भन्छिन्, ‘यो कुराले मानिसलाई धेरै सुरक्षित महसुस गराउँछ । जब तपाईंको विचार, गुण र मनपर्नेमा समानता हुन्छ, त्यहाँ तुरुन्त एक स्पार्क हुन्छ, बन्डिङ हुन्छ।’

कुनै पनि सम्बन्धलाई लामो समयसम्म कायम राख्न सँगै बसेर पनि छुट्टै जीवनमा अगाडि बढ्ने अवसर हुनु जरुरी भएको उनको भनाइ छ ।

‘मानिसहरू सधैं समानता खोज्छन् भन्ने होइन,’ उनी भन्छिन्, ‘तर, कहिलेकाहीँ आफूभन्दा पूर्णतया फरक भएका व्यक्तिहरूलाई मन पराउन सकिन्छ, जसले एकअर्काको आधारभूत आवश्यकताहरू पूरा गरिरहेका हुन्छन् ।’

डा। आस्था दिवानका अनुसार मित्रताभन्दा पनि आकर्षण धेरैजसो विपरीत व्यक्तिसँग हुने गर्छ । मित्रता पनि दुई पूर्णतया फरक व्यक्तिबीच छिट्टै हुन्छ। बीबीसी