महेन्द्रनगर । लालझाडी गाउँपालिका–३ पर्सियाकी राधिका राना गृहिणीबाट माथि उठ्दै पछिल्लो समय गाउँका महिलासित मिलेर च्याउको बीउ उत्पादनमा सक्रिय छिन् ।

पुस्तौँदेखि कृषि पेसाबाट जीविका चलाउँदै आएका उनी पछिल्लो दुई वर्षयता खेती किसानीसँगै गाउँका १५ महिलासँग मिलेर च्याउको बीउ उत्पादन गरी बिक्री वितरण गरिरहेकी छिन् । ‘धान, गहुँभन्दा च्याउको बीउ उत्पादनबाट राम्रो आम्दानी हुँदो रहेछ’, उनले भनिन्, ‘फुर्सदको समयमा गाउँमै च्याउ उत्पादन गर्ने सानो उद्योग सञ्चालन गरेर आयआर्जनमा जुटेका छौँ ।’

सामान्य लेखपढ गरेकी रानाले एक दिने च्याउको बीउ उत्पादन गर्ने तालिम लिएर अहिले मेसिन चलाउन सक्ने भएको उनी बताउँछिन् । राधिकाजस्तै पर्सियाका राना थारु समुदायका महिला दातृ तथा स्थानीय वडा कार्यालयको सहयोगमा च्याउको बीउ उत्पादनमा जुटेका छन् ।

त्यसैगरी लालझाडी–३ का महिला वडा सदस्य शान्ति रानाले च्याउ उत्पादन तथा वितरण महिला समूहको नेतृत्व गरिरहेकी छिन् । ‘कन्या जातको च्याउको बीउ उत्पादन गरेर बिक्रीका लागि धनगढी, गोदावरी र बेलौरीलगायतका बजारसम्म पुग्छ’, उनले भनिन्, ‘गत वर्ष तीन क्विन्टल च्याउको बीउ बिक्री गरेका थियौँ ।’ उनले अहिले भने नौ क्विन्टल बीउ तयार गरिएको जनाउँदै खपतको कुनै समस्या नरहेको बताइन् ।

‘च्याउको बीउ प्रतिप्याकेट ८० रुपैयाँमा बिक्री हुन्छ’, उनले भनिन्, ‘च्याउ उत्पादनमा गाउँबस्तीमा कृषक आकर्षित हुँदै गएका छन् ।’ उनले चालु आर्थिक वर्षमा च्याउको बीउ उत्पादनमा वडा कार्यालयबाट पनि ५० हजार रुपैयाँ अनुदान प्राप्त भएको बताइन् । ‘उत्पादन गरेको बीउ दुई महिनाभित्र खपत भएन भने खराब भइसक्छ’, रानाले भनिन्, ‘बीउ बिक्रीबाट भएको मुनाफा उद्योगमै लगानी बढाउने काम भएको छ ।’

उनले घरको गृहिणी जीवन बिताइरहेका राना थारु महिला पछिल्लो समय च्याउ उत्पादनका साथै विभिन्न आयमूलक काममा लागि परेको जानकारी दिइन् । ‘यहाँ पालिकाले पनि हामीबाट पाँच क्विन्टल बीउ खरिद गरेर कृषकलाई वितरण गरेको थियो’, उनले भनिन्, ‘अब च्याउ उत्पादनमा लागेका किसानलाई बीउका लागि भौतारिनुपर्ने अवस्था रहेन ।’

त्यसैगरी स्थानीय रेखा रानाले च्याउको बीउ उत्पादन गर्ने मेसिनलगायत प्राविधिक सहयोग नेपाल राष्ट्रिय समाज कल्याण सङ्घबाट प्राप्त भएको बताइन् । ‘हाम्रो महिला समूहबाट ६५ हजार रुपैयाँ लगानी भए पनि राष्ट्रिय समाज कल्याण सङ्घबाट चार लाख ४० हजार रुपैयाँ मेसिन खरिदलगायतमा भयो’, रानाले भनिन्, ‘महिलालाई आयमूलक काममा लगाउन दाताले गरेको सहयोगले हामीलाई पनि सहज भयो ।’ उनले बीउ उत्पादनबाट भएको आम्दानी समूहमा बचतसमेत गर्ने गरेको बताइन् ।

‘च्याउको बीउ उत्पादनसँगै च्याउखेती गर्ने योजनामा पनि हामी छौँ’, उनले भनिन्, ‘अब गृहिणी पनि आयमूलक काममा लागेर मुनाफा आर्जन गर्न सक्छन् भन्ने उदाहरण पनि हो ।’ उनले पालिकासँगै दाताको सहयोगले पछिल्ला वर्षमा आफ्नो समुदायका कृषक नगदेबालीका रुपमा तरकारी खेती, च्याउखेती, कुखुरा तथा बङ्गुरपालनलगायतका काममा सक्रिय रहेको बताइन्।

नेपाल राष्ट्रिय समाज कल्याण सङ्घ एनएनएसडब्लुएका उत्पादन परियोजना संयोजक विनोदविक्रम जैरुले परियोजनाअन्तर्गत लालझाडीमा महिलालाई च्याउ उत्पादनमा सहयोग गरिएको बताइन् । ‘परियोजनाअन्तर्गत च्याउको बीउ उत्पादन, खेतीदेखि माछापालन लगायतका आयमूलक काममा आर्थिक तथा प्राविधिक सहयोग गरिँदै आएको छ’, उनले भनिन्, ‘महिलालाई आर्थिकरुपमा सबल बनाएर आत्ननिर्भर होउन भनेर पनि दाताको सहयोग रहँदै आएको छ ।’

उनले च्याउको बीउ उत्पादनमा पर्सियामा महिला समुहमाथि पहिलोपटक सहयोग गरिएको बताए । ‘लगानीअनुसार बीउ उत्पादन सबल हुँदै गएको छ’, उनले भने, ‘मागअनुसारको बीउ उत्पादन गर्न सकिएको छैन ।’

सम्बन्धित शिषर्कहरु

चाइनामा मासु निर्यातले युवाको विदेश पलायन केही हदसम्म रोकिन्छ : कृषिमन्त्री अधिकारी

वैदेशिक लगानीको सुरक्षाका लागि नेपाल सरकार प्रतिबद्ध छ : मन्त्री भण्डारी

लोडसेडिङ हुन नदिन भारतबाट साढे ६ सय मेगावट विद्युत आयात हुन्छ : उर्जामन्त्री

दुई नायब सुब्बाविरुद्ध भ्रष्टाचार मुद्दा दायर

अर्थमन्त्री पौडेल थाइल्याण्ड प्रस्थान

लामिछानेमाथिको अनुसन्धान प्रतिवेदन सरकारी वकिल कार्यालयमा बुझाइयो