काठमाडौं । ललितपुरकी जानुका श्रेष्ठ (परिवर्तित नाम) ले दुई महिनाअघि सिम्पल एक्स क्लोथ नामको पेजबाट एकजोड कुर्थासेट मगाइन् । उनलाई मन परेको कुर्थासेटको २६०० रुपैयाँ मूल्य थियाे । सिम्पल एक्स क्लोथ नाम गरेको पेजले अग्रिम भुक्तानी गरेपछि मात्रै सामान डेलिभरी हुने बताएपछि उनले अगाडि नै पैसा तिरिन् ।

पैसा तिरेपछि दुई दिन भित्र डेलिभरी हुने प्रतिवद्धता सो पेज सञ्चालकको थियो ।  तर, जानुकाले सामान मगाएकाे २ महिना पुगिसक्दासम्म पनि सामान आइपुगेको छैन । अहिले सो पेजबाट कुनै पनि मेसेजको रिप्लाई आउँदैन । सामान दुई दिनमा आउँछ भन्ने व्यक्ति सम्पर्कविहीन छन् ।

जानुका आफ्नो कार्य व्यस्थताका कारण यसअघि पनि अनलाइनबाट सामान मगाइरहन्थिन् । ‘यो भन्दा अघि पनि धेरैवटा अनलाइनबाट सामान मगाएको थिएँ । तर, यस्तो ठगी कहिल्यै भएको थिएन,’ उनी भन्छिन्, ‘कार्य व्यस्थताका कारण सधैँ बजार जान भ्याइँदैन, त्यस्तोमा मैले अनलाइनबाट नै सामान किन्ने गरेको थिएँ । तर, यसपटक भने न मेरो सामान आयो न पैसा फिर्ता भयो ।’

उनले यसबारे उजुरी गर्न वाणिज्य आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभाग​मा फोन गरिन् र आफ्नो समस्या सुनाइन । त्यहाँका कर्मचारीले यो ठगीको विषय भएकोले प्रहरीमा उजुरी दिन सुझाव दिए । सोही सुझावलाई मध्यनजर गर्दै उनी साइबर ब्यूरोमा उजुरी दिन पुगिन् । उनको केस ठगीसँग पनि सम्बन्धित भएकोले प्रहरीले उनलाई ललितपुर प्रहरीमा समेत उजुरी दिन आग्रह गर्‍यो ।

प्रहरीको सल्लाह अनुसार महानगरिय प्रहरी परिसर ललितपुर पुगेर उनले उजुरी दिइन् । ‘मैले ललितपुरमा पुगेर प्रहरीलाई उजुरी गरेको छु । त्यहाँ अन्य पनि थुप्रै यस्तै किसिमको उजुरी भएकोले खोजीमा समय लाग्ने भनिएकाे छ,’ जानुनकाले भनिन् ।

साइबर ब्यूरो भोटाहिटीले विद्युतीय माध्यमबाट भएका ठगीका घट्नाबारे मात्रै उजुरी लिने र अनुसन्धान गर्दै आएको छ ।

जानुका कानुनी प्रकृयामा जाने एक प्रतिनिनिधि पात्र मात्रै हुन् । अनलाइका माध्यमबाट सयौं मानिसहरू ठगिएका छन् । झापाको दमक घर भएकी गीता गुरुङ (परिवर्तित नाम) ले पनि एक महिना अघि सोही अनलाइनबाट एउटा जाकेट मगाइन । जसको मूल्य १६९० देखाइएको थियो । उनले सो बराबरको पैसा अग्रिम रूपमा तिरिन् । तर, पैसा हालिदिएपछि पेज सञ्चालक सम्पर्कमा आएनन् । उनले पनि सामान मगाएको करिब १ महिना बितिसकेको छ । यो समयमसम्म न त उनको सामान आयो न त पैसा नै फिर्ता आयो ।

उनले कुनै पनि निकायमा उजुरी नदिएको बताउँछिन् । ‘मैले घरमा थाहा नदिएर नै आफूसँग भएको पैसाले जाकेट मगाएको थिएँ । त्यसैले पनि मैले कही कतै उजुरी दिएको छैन,’ उनी भन्छिन्, ‘मेरो सामान नआएपछि मात्रै थाहा भयो अन्य धेरै जनाको पनि यसैगरी उनीहरूले पैसा खाएका रहेछन् ।’

उनको सामान नआएको केही समयमा नै उक्त पेजले आफ्नो नाम परिवर्तन गरेर सिन्ड्रेला एक्स क्लोथ राखेको उनी बताउँछिन् ।

त्यस्तै, हेटौंडा घर भएकी लक्ष्मी सापकोटाले पनि एउटा ‘वानपिस’ मगाइन् । उनले पनि पैसा अग्रिम रूपमा तिरिन् तर  सामान नअएको गुनासो उनकाे छ । उनले उक्त सामान बराबरको १८९९ रुपैयाँ बुझाएकी थिइन् । ‘सामान मगाएको २० दिनभन्दा धेरै भइसक्यो आएको छैन, अब त आउँछ भन्ने आशा पनि छैन,’ उनी भन्छिन्, ‘अहिले त त्यो पेज पनि छैन, अर्कै नाममा छ । नाम परिवर्नत भएको पनि अरु साथीहरूको माध्यमबाट मात्रै थाहा पाएँ ।’

उनले पनि प्रहरी वा कुनै सम्बन्धित निकायमा उजुरी नदिएको सुनाइन् ।

उक्त पेजले इन्स्ट्राग्राममा आफ्नो पसल पोखराको पृथ्वी चोकमा रहेको बताएको छ । तर, सो स्थानका केही व्यक्तिहरूसँग सोधिखोजी गर्दा पृथ्वी चोकमा कुनै पनि सिम्पल एक्स क्लोथ नामको पसल छैन । यति मात्रै होइन सो स्थानमा सिम्पल एक्स क्लोथ वा सिन्ड्रेला एक्स क्लोथ नामले अनलाइन माध्यमबाट मात्रै चलाएको पनि कुनै पनि पसल नभएको स्थानीयहरूले बताएका छन् ।

हाल इन्स्ट्राग्राममा सिम्पल एक्स क्लोथ नाममा रहेको आइडिमा न्यून मात्रामा मात्रै व्यक्तिहरू जोडिएका छन् । नाम परिवर्तन गरिएको सिन्ड्रेला एक क्लोथमा भने पुरानै विवरणहरू उल्लेख छ । जसमा २० हजार भन्दा धेरै व्यक्ति जोडिएका छन् । जुन पेज अहिले पनि सञ्चालनमा नै छ । दैनिक नयाँ नयाँ लुगाको भिडियो र मूल्य राखेर पोष्ट गरिन्छ ।

कुनै सामान चाहिएको बताउँदै म्यासेज गरेमा उनीहरूले तुरुन्तै रिप्लाई गर्ने गरेको तथ्य हामी स्वंयमले समेत फेला पार्याैं । त्यति मात्रै होइन उनीहरूले ठगी गरिरहेका छन् भन्ने केही आधारहरू म्यासेज रिप्लाईबाट नै अनुमान लगाउन सकिन्छ ।

पछिल्लो समय अनलाइन सपिङ ट्रेण्ड भन्दै गएको छ । जसकै कारण ठगी हुने, भनेअनुसारको सामान नदिने, पैसा पाएपछि सञ्चालक सम्पर्कमा नआउने लगायत विभिन्न किसिमका गुनासोहरू बढ्दै गइरहेको वाणिज्य, आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागका सूचना अधिकारी राकेश पाण्डे बताउँछन् ।

‘पहिलो कुरा त यसको लागि छुट्टै कानुन बनिसकेको छैन, त्यसैले कसले र कसरी निगरानी गर्ने भन्ने कुरा अन्योलको विषय नै छ,’ उनी भन्छन्, ‘हामीकहाँ यस्ता किसिमका थुप्रै गुनासोहरू आउने गरेका छन्, उपभोक्ताको हितसँग जोडिएका विषय छन् भने हामीले सम्बोभन गर्ने गरेका छौं र ठगीको भए प्रहरीमा पठाउने गरेका छौं ।’

भनेअनुसारको सामान बिक्री नगर्ने, पैसा दिइसकेपछि फरार हुने, लोकेशनमा भनेको ठाउँमा पसल नभेटिने, धेरै मूल्य लिएर सस्तो मूल्यको सामान बिक्री गर्ने लगायतका गुनासोहरू आउने गरेको उनी बताउँछन् ।

यसलाई नियन्त्रण गर्न कानुन नै सबैभन्दा सुरुको आवश्यकता रहेको उनी बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘खाका तयार भएर मन्त्रिपरिषद्मा पुगिसकेको भए पनि त्यो कानुन पारित भइसकेको अवस्था छैन त्यसैले यस्ता ठगीहरूबाट बच्न कानुन नै पहिलो आवश्यकता देखिन्छ ।’

महानगरीय प्रहरी परिसरका प्रवक्ता डिएसपी नरहरि अधिकारीका अनुसार अनलाइनबाट हुने यस्ता किसिमका घटनाहरूमा प्रहरीले उजुरी लिने र उनीहरूको खोजी गर्ने कार्य गरिरहेको छ । ‘पछिल्लो समय अनलाइनबाट हुने गरेका ठगीका मुद्दाहरू धेरै नै आइरहेका हुन्छन्,’ उनी भन्छन्, ‘हामीकहाँ आएका उजुरीहरूको सम्बोधन गर्ने, ठगी गर्नेहरूको खोजी गर्ने, पसल पत्ता लगाउने लगायतका कार्यहरू अनुसन्धान गरी कानुनी प्रक्रिया अनुसार अघि बढिरहेको छौं ।’

ललितपुर प्रहरीमा मात्रै पछिल्लो ३ वर्षमा यस्ता किसिमका ६६९ उजुरी परेका छन् । जसमध्ये २०७९/८० मा २२७ उजुरी परेका छन् भने २०८०/८१ मा झण्डै दोब्बरले ४४२ उजुरी परेका छन् । २०७८/७९ र २०७९/८० मा २/२ वटा मात्रै उजुरी दर्ता भएका छन् भने २०८०/८१ मा १३ वटा मुद्दा दर्ता भएको छ । सोही वर्ष ललितपुर प्रहरीले १३ जनालाई पक्राउ गरेको छ । पछिल्लो ३ वर्षमा भने ललितपुर प्रहरीले मात्रै १८ जनालाई पक्राउ गरिसकेको छ ।

‘पक्राउ पर्ने र उजुरी तथा गुनासोहरू अनलाइन सपिङको मात्रै नभएर समग्र अनलाइनबाट भएका ठगी सम्बन्धि विवरण भएकाे अधिकारी बताउँछन् ।

नेपाल प्रहरीका प्रवक्ता दानबहादुर कार्कीका अनुसार यस्ता किसिमका मुद्दामा ठगीसँगै साइबर अपराधको मुद्दा पनि सँगै अघि बढ्छ । ‘यस्ता किसिमका घटनामा व्यक्तीले ठगी मात्रै गरेको छ भने उसलाई ठगीको मुद्दा मात्रै अघि बढ्ने भयो तर उसले अनलाइन माध्यमबाट ठगी गरेको रहेछ भने उसलाई साइबर अपराधको मुद्दा पनि सँगै अघि बढ्छ,’ उनले भने ।

पछिल्लो केही समय अनलाइन सपिङबाट थुप्रै मानिसहरू ठगिने गरेको उनी बताउँछन् । ‘अहिले मानिसलाई सुविधा चाहिएको छ, बजार गएर आफूले हेरेर सामान किन्ने फूर्सद छैन त्यसैले अनलाइनमा हेर्यो मनपरेको सामान अडर गर्यो घरमै ल्याइदिन्छन्, ‘ उनी भन्छन्, ‘मानिसको सुविधा बढेसँगै हरेक क्षेत्रमा ठगी पनि बढेको छ त्यसको लागि मानिस आफू नै धेरै सजक हुनुपर्ने देखिन्छ ।’

अनलाइन सपिङसँगै अनलाइनको माध्यमबाट अन्य पनि थुप्रै ठगीका घटनाहरू हुने गरेका छन् । त्यसलाइ नियन्त्रण गर्नको लागि नेपाल प्रहरीले बेलाबेला समूदाय प्रहरी कार्यक्रम मार्फत सचेतना फैलाउने, ठगी हुने माध्यमहरू पहिचान गरी त्यसो नगर्न आग्रह गर्ने लगायतका कार्य गर्दै आएको उनी बताउँछन् ।

अनलाइन सपिङमा भइरहेका यस्ता ठगीलाई नियन्त्रण गर्न तत्कालै सम्बन्धित निकायले चासो नदिने हो भने यसले विकराल रुप लिँदै जाने गुनासो बढ्दै गएको छ । साथै ई-कमर्सको लागि बनेको कानुन तत्कालै कार्यन्वयनमा ल्याउन आवश्यक रहेको जानकारहरूले बताउने गरेका छन् ।

सम्बन्धित शिषर्कहरु

अमेरिकी खर्बपति एलन मस्कसँग प्रधानमन्त्री ओलीको भर्चुअल वार्ता, के भयो कुराकानी ?

संयुक्त लगानीको कम्पनीमा हजार कित्ताभन्दा कम सेयर भर्न नपाइने, यस्तो छ सेबोनको नयाँ व्यवस्था

नेपालले पायो डबल बी माइनस कन्ट्री रेटिङ, सरकारकाे घाटा जीडीपीको ४ प्रतिशतमा झर्ने

२६ लघुवित्तले शाखा खोल्न नपाउने, खराब कर्जा १० प्रतिशत बढी

एनसेलमा नयाँ सुविधा थप : भ्वाइस सेवा डेटासँग वा डेटा सेवा भ्वाइससँग साट्न पाइने

ठडिँदैछ देशको पहिलो ‘फ्लाई ओभर’, गाडी गुड्ने दिन नजिकिँदै