निरज श्रेष्ठ माछापुच्छ्रे बैंकको प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सीईओ) मा नियुक्त हुनुभएको पाँच महिना भयो । उहाँ नयाँ सीईओ तर पुरानो बंैकर हुनुहुन्छ । ५१ वर्षिय श्रेष्ठले त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट एमबीए गर्नु भएको छ । सन १९८९ देखि तत्कालिन ग्रिनलेज बैंक (हालको स्ट्याण्डर्ड चाटर्ड बैंक)बाट बैंकिङ करिअर शुरु गर्नु भएको श्रेष्ठले यो बैकिङ क्षेत्रमा २७ वर्ष बिताइसक्नु भएको छ । स्ट्याण्डर्ड चाटर्ड बैंकमा १३ वर्ष, एस फाइनान्समा करिब ३ वर्ष काम गरेपछि उहाँतत्का लिन एनआइसी बैंकको महाप्रबन्धक हुनु भयो र ९ वर्ष सोही बैंकमा काम गर्नुभयो । श्रेष्ठले केही समय ग्लोबल आइएमई बैंकको नायब प्रमुख कार्यकारी अधिकृतको जिम्मेवारी समाल्नु भयो र अहिले माछापुच्छ्रे बैंकको कार्यकारी प्रमुखको जिम्मेवारीमा पुग्नु भएको छ । प्रस्तुत छ पछिल्लो समयमा बैकिङ क्षेत्रमा देखिएका समस्या र उहाँको नेतृत्व पछिको माछापुच्छ्रे बैंकका बारेमा केन्द्रीत भई विकासन्युजका लागि गरिएको विकास वहस ।

तपाई माछापुच्छ्रे बैंकको प्रमुख कार्यकारी अधिकृतमा नियुक्त भए लगत्तै बैकिङ क्षेत्रमा संकट देखियो । नयाँ सीईओ, नयाँ समस्या आयो, कसरी व्यवस्थापन गर्नुभयो ?

हो, म यो बैंकमा आए लगत्तै बैकिङ क्षेत्रमा लगानी योग्य रकमको कमी महशुस हुन थाल्यो । यो एकदमै नयाँ समस्या चाँहि थिएन किनभने यस्तो अभावको अवस्था केहीवर्ष पहिला पनि अनुभव गरिएको थियो । तर पनि यसपालिको समस्याअलि छिट्टै नै ठूलो रुपमा परीणत भयो ।
नेपाल राष्ट्र बैंकले सीसीडी रेसियो बढीमा ८० प्रतिशत हुनु पर्छ भने पनि माछापुच्छ्रे बैंकको नीति सीसीडी रेसियो ७८ प्रतिशत भित्र रहेर काम गर्ने भन्ने हो र हामी त्यही सीमाभित्र रहेर काम गर्दै आएका थियौं । लगानी योग्य रकमको कमी रहिरहन सक्ने संकेत पाएपछि हामीले एकातिर नयाँ लगानी नियन्त्रण गर्दै गयौँ भने अर्कोतिर भएको निक्षेप बाहिरिन नदिने तथा नयाँ निक्षेप परीचाल नगर्ने उपायहरु अवलम्बन गर्यौं र कम्फर्टटेवल पोजिसनमा बस्यौं ।

निक्षेप परिचालन अगामी दिन कस्तो होला ?

आगामी दिन (छोटो अवधीमा) निक्षेप परीचालन अझ प्रतिस्पर्धात्मक हुन सक्ने अनुमान गर्छु । त्यसैगरी लामो अवधीमा बैकहरुले निक्षेप परीचालन आजभन्दा बढी अझ परीमार्जित ढङ्गले गर्नेछन र बचत निक्षेप परीचालन गर्न बढी भन्दा बढी जोड दिनेछन होला जस्तो लाग्छ जसका कारण बचत निक्षेपमा क्रमिक रुपमा ब्याजदर पनि बृद्धि हुने अवस्था सृजना हुनसक्छ ।

राष्ट्र बैंकको नीतिअनुसार करिब १२७ अर्ब रुपैयाँ नयाँ कर्जा लगानी गर्न सकिन्छ । तर बैंकहरुको कुलकर्जा लगानी घटेको देखिन्छ, किन?
मौद्रिकनीतिको अर्धवार्षिक समिक्षासँगै नेपाल राष्ट्र बैंकले सिसिडी गणना सम्बन्धी सर्कुलर लगायत अन्य केही खुकुलो नीति सार्वजनिक गरे पश्चात  बैंकहरुलाई तत्कालको लागि केही राहात मिलेको छ ।  तर पनि उल्लेख्य रुपमा नयाँ निक्षेप बैंकिङ्ग प्रणालिमा प्रवाहन भएसम्म हालको अवस्था स्थायी रुपमा सुल्झिने देखिँदैन ।

तरलताको संकट समाधान गर्दाको अनुभव कस्तो रह्यो ?

तरलताको संकट भन्नु भन्दा “लगानीयोग्य” रकमको अभाव भन्दा अझ उचित होला । अघि भने अनुसार हामीले सिसिडी रेसियोमा पर्याप्त कसन मेन्टेन गरेको हुनाले तत्कालै हामीलाई समस्या परेन ।  फेरी नयाँ कर्जा लगानी नियन्त्रण गरेकोले पनि मद्दत पुर्यायो । तर निक्षेप तर्फ भने धेरै नै दवाव महशुस भयो । भएको निक्षेप बाहिरिन नदिन पनि र नयाँ निक्षेप परिचालन गर्न पनि कठिन नै भयो । निक्षेप परिचालनमा निक्कै धेरै प्रतिस्पर्धात्मक स्थिति सृजना भयो, खासगरी बैकहरुको ठुलै परीमाणको निक्षेपकालागी केहीसिमित क्षेत्र–वर्गमा धेरै नै निर्भरता रहेकोकारण । त्यस्ता निक्षेपहरुको लागत अस्वभाबिक रुपमा बृद्धि हुनपुग्यो ।  फेरी त्यसको प्रभाव स्वरुप धेरै बचत निक्षेप लामो अवधिको मुद्दति निक्षेपमा परिणत हुनुका साथै हरेक नयाँ तथा नविकरण गर्नुपर्ने मुद्दती निक्षेपको पनि लागत दिन प्रतिदिन बृद्धि हुनगयो । जसको प्रभाव ब्याजखर्चमा आगामी महिनाहरुमा देखिनेछ ।  यसको फलस्वरुप कर्जातर्फ पनि ब्याजदर केही परिमार्जन गर्नुपर्ने बाध्यात्मक स्थिति सृजना हुनगयो ।
समस्टिगत रुपमा हेर्दा, निक्षेपको ब्याजदर बढदा पनिकर्जाको ब्याजदर घट्दा पनि केही सिमितवर्ग/क्षेत्रलाई नै मात्र धेरै फाइदा पुग्ने देखियो ।

खुल्लाबजार नीतिको आधारमा नै अहिलेको प्रतिस्पर्धात्मक स्थिति उत्पन्न भएको हो । यस अवस्थामा विभिन्न बैंकहरुले आ–आफ्नो क्षमताको आधारमा लाभ वा नोक्सानी व्यहोरेका छन् ।

बैंकमा व्याजदरमा किन यति धेरै अस्थीर ?

बैंकहरुबीच निक्षेप एवं कर्जा परीचालनमा अत्याधिक प्रतिस्पर्धा हुनु, सरकारी खर्च सोचे अनुसार हुन नसक्नु आदि ब्याजदर अस्थिर हुनुका प्रमुख कारणहरु हुन ।

निकट भविष्यमा निक्षेपको व्याजदरमा कस्तो परिवर्तन होला?

नेपाल राष्ट्र बैंकले गरेको नीतिगत ब्यबस्थाका कारण बचत निक्षेपमा ब्याजदर बढने र कल निक्षेपमा घट्ने अनुमान गर्न सकिन्छ । मुद्दति निक्षेपमा भने बैंकहरुले हाल उठाई सकेका लामो अवधिको निक्षेपमा ब्याजदर घट्ने कुरा भएन तर नयाँ मुद्दति निक्षेपको ब्याजदर चाहिँ बैकिङ्ग प्रणालीमा नयाँ निक्षेप पर्याप्त रुपमा परिचाल नहुँदै गएपछि घट्न सक्ने अनुमान छ ।

बैंकर्स संघले निक्षेपको व्याज १२ प्रतिशतभन्दा बढी हुननदिने भनेर ६ वर्ष अघि पनि निर्णय गर्यो, यो वर्ष पनि गर्यो । तर कर्जाको व्याजदर ६ प्रतिशतभन्दा कम नगरौं भनेर किन निर्णय भएन?

यो अनौपचारिक कुरा भयो । जहाँसम्म मलाई ज्ञान छ, बैंकर्स संघले सँधै नियम परिधिभित्र रहेर आफ्ना सद्स्य बैकहरु लगायत बढी भन्दा बढी ग्राहकको हितमा हुने काम कार्यलाई ग्राह्यता दिने गरेको छ ।

यसवर्ष माघदेखि असारसम्मको कर्जा र निक्षेपको विस्तार कस्तो रहला ?

धेरै बढ्न सक्ने अवस्था छैन । माघ र फागुनमा त्यस्तो स्थिति रहेको देखि नै सक्यौ । बैकिङ्ग प्रणालीमा नयाँ निक्षेप वृद्धि पर्याप्त रुपमा नभएसम्म कर्जा विस्तार हुने अवस्था छैन ।

बैंकहरुले नयाँ कर्जा लगानी बन्दगर्दा आर्थिक वृद्धिमा कस्तो असर पर्ला ?

चालु आर्थिक वर्षको बजेट विस्तारकारी आयो । बजेट पनि डेढ महिना अघि नै आयो । आर्थिक वृद्धि दरको लक्ष्य पनि ६.५ प्रतिशत थियो । सबै कुरा राम्रो हुन्छ भन्ने थियो । तरलता पनि प्रयाप्त थियो । बैंकहरुको पुँजी पनि वृद्धि भईराखेको र लगानी बढाउँदै जानु पर्ने अवस्था । बैंकहरुले चालु आर्थिक वर्षको पहिलो ३ महिनामा लगानी उच्चदरले वृद्धि गरेको देखिन्छ । तर कुनै पनि बैंकले कुनै पनि क्षेत्रमा उल्लेखित सीमा नाघेर लगानी गरेको जानकारी छैन । माग भएर नै कर्जा लगानी भएको छ ।

दोस्रो त्रैमास यताकर्जा लगानी खासै बढ्न सकेको छैन । लामो समयसम्म नयाँ कर्जा लगानी कमीभई रहेमा निश्चित रुपमा आर्थिक बृद्धिमा नकरात्मक प्रभाव पार्ने छ ।

निक्षेपको व्याजदर उच्च भएपछि पनि निक्षेप वृद्धि किन हुन सकेन ?

बैकिङ्ग प्रणालिमा नयाँ निक्षेपको प्रवाहमा कमीका कारण ब्याजदर बढे पनि निक्षेप नबढेको हो । नयाँ निक्षेपको स्रोत भनेको मूलत: सरकारी खर्च, विप्रेशण, बैदेशिक लगानी र बैंकिङ्ग प्रणाली भन्दाबाहिर रहेका बचतहरु भए त्यस्ता बचत रकम भयाे ।  यी स्रोतहरुमा कुनै उल्लेख्य बृद्धि भएको देखिएन ।

बचत खातामा व्याज वृद्धि गर्न राष्ट्र बैंकले दवाव दिदै आएको छ बैंकहरुलाई, बचत खातामा व्याज वृद्धि गर्दा निक्षेप वृद्धि होला ?

नेपाल राष्ट्र बैँकले कल खाताको ब्याजदर साधारण बचत निक्षेपको ब्याजदर भन्दा बढी हुन हुन्न भनेको छ । अहिले भएको बचतमा दिईरहेको ब्याजदर सोहीअनुसार चैत्र मसान्त देखि लागु हुनेगरी परिमार्जन गर्नुपर्छ । चैत्र मसान्तदेखि बचत खाताको ब्याजदर बढाँउदा बैंकिङ्ग प्रणालीमा हाल नभएको नयाँ निक्षेप भित्रिने आशा गर्न सकिन्छ तर यस्तो निक्षेप कति छ वा छ कि छैन भन्ने आधार छ जस्तो लाग्दैन ।

कर्जाको व्याजवर्षमा २ दुई पटक भन्दा बढी बढाउन नपाउने निर्देशन आएको छ, यसले कस्तो असर पर्छ ?

हाल सर्कुलर जारी भै सकेको छैन । खाली बैंकहरुको प्रतिक्रिया मात्र मागेको हो । यसले ब्याजदर परीवर्तन हुने प्रक्रियालाई थप ब्यवस्थित गर्न मद्दत पुर्याउला ।

 बैंकहरुले खुला बजार नीतिको लाभ किन लिन सकेनन् ?  राष्ट्र बैंकले किन सबै क्षेत्रमा सीमा तोक्दै जानु पर्ने अवस्था आयो ?

खुल्लाबजार नीतिको आधारमा नै अहिलेको प्रतिस्पर्धात्मक स्थिति उत्पन्न भएको हो । यस अवस्थामा विभिन्न बैंकहरुले आ–आफ्नो क्षमताको आधारमा लाभ वा नोक्सानी व्यहोरेका छन् ।

तपाई यस बैंकका लागि नयाँ मान्छे । बाहिरबाट देखेकोभन्दा के फरक पाउनु भयो भित्र छिरेर हेर्दा ?

यो बैंक  मैल बाहिरबाट देखेकोभन्दाअझ राम्रो र सबल पाएँ। टिम राम्रो छ, शाखा सञ्जाल, ग्राहक बेस, कर्जा, निक्षेप पोर्टफोलिया सबै राम्रा छन्।

हाल ५६ वटा शाखा र एउटा एक्स्टेन्सन काउन्टर छन । नयाँ ६ वटा शाखा र ३ वटा एक्टेन्सन काउन्टर यसै आर्थिक वर्षमा खोल्ने प्रक्रियामा छौँ । ब्रान्चलेश बैकिङलाई पनि अगाडि बढाईरहेका छौं । विपन्न वर्गमा लगानी गर्न २९ वटा शाखाबाट सुरु गर्देछौं । ५९ अर्ब निक्षेप छ । ५३ अर्ब कर्जा लगानी छ । साढे चार लाख ग्राहक छन् । करिव ७० अर्बको व्यालेन्ससिट छ । कर्जा र निक्षेपका हिसाबले हामी ११ औं स्थानमा छौं । नाफाको हिसाबले १७औं स्थानमा छौं ।

आगामी चार वर्षमा यो बैंकलाई कुन स्थानमा पुर्याउने लक्ष्यलिनुभएको छ ?

निजी क्षेत्रका बैंकमध्ये माथिल्लो दशवटा बैकमा हाम्रो बैकलाई स्थापित गराउने लक्ष्य लिएका छौं ।

आगामी वर्षहरुमा बैंकको नाफा कति होला? लगानीकर्ताले कति लाभांश पाउँलान् ?

पुँजी बढाउदै गरेको अवस्था छ । हालको जस्तो अवस्था लामो समयसम्म रहेमा वा फेरी फेरी दोहोरीएमा यसले अवश्य पनि नकरात्मक प्रभाव पार्नेछ । स्थिति सहज हुदै जाने आशाका साथ नाफा पनि सन्तोषजनक नै हुने अनुमान गर्छु । तर पनि एब्सोलुट टर्ममा नाफा रकम बढे पनि बढेको पूँजी लगानीमा प्रतिफलको हिसाबले केही वर्ष कमी आउन सक्ने देख्छु ।

सम्बन्धित शिषर्कहरु

‘हिमालयन शमशेर मेमोरियल लेक्चर सिरिज’मा सहभागी हुन भारतीय गभर्नर दास नेपालमा

नेपाल एसबिआई बैंकले लेकाली बसीफाँट माध्यमिक विद्यालयलाई दियो शैक्षिक सामाग्री

प्रस्तावकको मृत्यु भएमा बाँकी अवधि बीमाशुल्क तिर्नु नपर्ने, पढाइ खर्च कम्पनीले दिने

सिटिजन्स बैंकको लाभांश घोषणा, यस्तो छ इतिहास

प्रभु बैंक भिजा इन्टरनेसनलको दुई विधामा सम्मानित

मोफसलबाट उदाएको शाइन रेसुङ्गा जोखिम व्यवस्थापनसँगै व्यवसाय विस्तारमा