भपट बोहरा बैंकिङ क्षेत्रमा चिनिएको नाम हो । मालिका विकास बैंकको संस्थापक कार्यकारी अध्यक्ष बोहरा पछि साझा विकास बैंकको अध्यक्ष हुँदै सिनर्जी फाइनान्सको अध्यक्ष बन्नु भएको छ । समस्यामा रहेको यो फाइनान्स उहाँको नेतृत्वमा सुधार होला वा नहोला ? तर धेरैले सुधारको आश गरेका छन् । प्रस्तुत छ : विकास बैंक संघका पूर्व अध्यक्ष समेत रहेका बोहरासँग फाइनान्स सुधारका योजना के छन् भनेर गरिएको विकास वहस ।[divider]

झपट बोहरा,अध्यक्ष, सिनर्जी फाइनान्स लिमिटेड

मालिका विकास बैंकको अध्यक्ष छोडेर साझा विकास बैंकको अध्यक्ष हुनुभयो, फेरी सिनर्जी फाइनान्सको अध्यक्ष हुनुभएको छ, किन यसरी संस्था परिवर्तन गरिरहनु भएको ?

मालिका विकास बैंक मेरै अगुवाईमा स्थापना भयो । पहिलो पटक राजधानी बाहिर विकास बैंक स्थापना गर्ने कामको नेतृत्व गरेँ र १२ वर्ष मालिका विकास बैंकको कार्यकारी अध्यक्ष भएर काम गरेँ । मालिकालाई एउटा उचाईमा पुर्याएपछि मैले छोडेँ ।

ग्रोमर मर्चेण्ट बैंकर लिमिटेड पनि मेरै अगुवाईमा स्थापना भएको हो । यो कम्पनी प्रभु ग्रुपले लियो । साझा विकास बैंक पनि मेरै अगुवाईमा स्थापना भएको हो । त्यो राम्रै रुपमा सञ्चालन भैरहेको छ । म करिब महिनादेखि सिनर्जी फाईनान्सको अध्यक्ष बनेको छु । तत्कालिन एल्पिक एभरेष्ट फाइनान्सको थोरै सेयर किनेको थिएँ । मर्जपछि सिनर्जी फाइनान्स बन्यो । अहिले यो फाइनान्स सुधारको चरणमा छ । यसलाई पनि सुरक्षित अवतरण गराउनु पर्नेछ ।

मैले मालिकाको प्रमुख कार्यकारी अधिकृतका रुपमा मात्रै जागिर खाएँ । अहिले म कर्मचारी होइन, प्रोफेसनल बैंकर र इन्टरप्रेनर हुँ । इन्टरप्रेनरका रुपमा कम्पनीहरुको स्थापना गरिरहेको छु । प्रत्येक मान्छेले आफू भित्र रहेको उद्यमशिलता देखाउन सक्नुपर्छ । एकै ठाउँमा बसिरह्यो भने उद्यमशिलता निष्क्रिय हुन्छ । ठाउँ परिवर्तन गर्दा अवसर र ज्ञान समेत हासिल गर्न सकिन्छ । अहिले उद्यमशिलता देखाउँदै अघि बढिरहेको छु । यसले मलाई र मैले नेतृत्व गर्ने दुबै संस्थालाई फाइदा पुगेको हुन्छ ।

समस्यामा गुज्रिरहेको सिनर्जी फाइनान्सलाई कसरी अघि बढाउनु हुन्छ ?

राम्रा संस्थाहरुमा जो सुकैले नेतृत्व गर्न सक्छन् । त्यहाँ मेरो आवश्यकता पनि पर्दैन । जहाँ समस्या र चुनौति छन्, त्यहाँ गएर ती चुनौतिहरुको सामना गर्दै अघि बढाउनुमा छुट्टै आनन्द हुन्छ । सिनर्जीमा हामीले सुधारका प्रक्रिया अघि बढाईसकेका छौं । अप्ठेरापछि सहज परिस्थिति आउँछ नै । हामी विधिको शासन र नीति नियमको पालना गर्छाै । नीति नियमको सच्चा पालना गर्दै कर्जा असुली द्रुतगतिमा अघि बढेको छ । खराब कर्जाधारीहरु पनि सम्पर्कमा आईरहेका छन् । पुस मसान्तसम्ममा करिब एक करोडको सञ्चालन मुनाफा आर्जन गरिसकेका छौं । संस्थालाई दीर्घकालिन रुपमा दिगो बनाउन सञ्चालकदेखि सबै कर्मचारी लागिपरेका छन् ।

चालु आर्थिक वर्षको अन्तिमसम्ममा संस्थाको अवस्था कस्तो हुन्छ ?

असार मसान्त भित्र सिनर्जी फाइनान्सलाई यहि पूँजी, यहि व्यवस्थापन र यहि कर्मचारी संरचनाले सक्षमरुपले सञ्चालन गर्न सक्ने अवस्थामा पुर्याउँछौं । त्यो हाम्रो वित्तिय विवरणले देखाउने छ । १२ करोड कर्जा असुली गरियो भने नाफामा २४ करोडले वृद्धि देखिन्छ । असार मसान्तसम्ममा संचित नोक्सानी आधा भन्दा बढि घटाईसक्छौं । खराब कर्जा ३४ प्रतिशतबाट घटाएर २० प्रतिशत भन्दा तल झार्छाै । असार मसान्तसम्ममा फाईनान्सलाई सञ्चालन मुनाफामा लैजान सकिन्छ ।

लगानीकर्ताले प्रतिफल पाएपछि साँचो अर्थमा संस्था सुधारिएको मानिन्छ, सेयरधनीले लाभांश कहिले पाउँछन् ?
थुप्रै व्याज असुली गर्न बाँकी छ, भाका नाघेका कर्जा छन् । गैर बैंकिङ सम्पति पनि धेरै छ । तीनको असुलीपछि लाभांश दिन सकिन्छ । अर्थतन्त्र सुध्रिदै गयो र हामीले भने जस्तै भयो भने आगामी आर्थिक वर्षको नाफाबाट लगानीकर्ताले केहि न केहि लाभांश पाउँछन् ।

खराव भएका कर्जाहरुको धितो सुरक्षणको अवस्था कस्तो छ ?

हामी शतप्रतिशत खराब कर्जा असुल्न सकिन्छ भन्नेमा विश्वस्त छैनौं । तर धेरै जसो कर्जा भने असुल्न सक्छौं । खराब ऋणीहरुसँगको अन्तरक्रियाबाट धेरै हदसम्म ऋण उठाउन सकिन्छ भन्ने देखिएको छ । हामीसँग ७५ देखि ८० करोडको स्थिर सम्पति छ । नेपालका फाइनान्स कम्पनीमध्ये राम्रो स्थिर सम्पति भएको कम्पनी हो सिनर्जी । ३० देखि ४० करोडको पोर्टफोलियो तलमाथी भएपनि फरक पर्दैन् । हामीसँग ब्याकअप राम्रो छ । स्थिर सम्पति धेरै छ । ऋणीको ब्याक अप पनि राम्रो छ । केहिका लागि राईट ब्याक गर्नुपर्छ । केहिलाई बैंकिङ कसुर लगाउन सकिन्छ । बहुसख्याक ऋणमा धितो राम्रो छ । हामीले नयाँ भ्यालुएटर नियुक्त गरेर कर्जा र धितोका पुनः मुल्यांकन गरिरहेका छौं । कुन ऋणी र धितोको अवस्था के हो भनेर हेरिरहेका छौं ।

कर्जा तीर्न नसक्ने ऋणीका लागि एउटा फण्ड बनाएर काम गर्दैछौं । अप्ठेरोमा परेको ऋणी र संस्थालाई नै पनि यसले सहयोग नै गर्छ । हिजो धितो लिँदा दुई लाख मूल्य निर्धारण गरिएको थियो भने अहिले सात लाख मूल्य निर्धारण हुन सक्छ । त्यसकारण सिनर्जी फाईनान्स नयाँ ढंगले अघि बढ्छ र आफ्नो पोजिसन सुधार गर्छ । त्यसका लागि हामीले सबै प्रक्रिया अघि बढाईसकेका छौं । छिट्टै सकारात्मक परिदृष्य देख्न सकिन्छ ।

डिपोजिटको साईज पनि घटेको छ, लेण्डिङ पनि घटेको छ, तपाईले योजना बनाएअनुसरा उपलब्धी हासिल कसरी हुन्छ ?

हामीसँग लगानीका पर्याप्त अवसरहरु नभएर एग्रेसिभले डिपोजिट नलिएका हौं । कर्जाको कुरा गर्ने हो भने कमर्सियल बैंकले ६ देखि ७ प्रतिशतमा कर्जा उपलब्ध गराईरहेका छन् । हामी सस्तोमा निक्षेप लिएर सस्तोमै कर्जा प्रवाह गराउने योजनामा छौं । छिट्टै निक्षेपमा पनि बढाउने र कर्जा पनि बढाउने लक्ष्य छ । निक्षेपमा दिने ब्याजदर र कर्जामा लिने ब्याजदरको तादम्यता मिलाएर निक्षेप र कर्जाको आकार बढाउँछौं । गत असोज मसान्तमा एक अर्ब ८० करोड निक्षेप थियो अहिले १० करोड बढेर एक अर्ब ९० करोड पुगेको छ । अब कर्जाको प्रवाह पनि बढ्छ । सबै शाखालाई टार्गेट दिईसकेका छौं ।

मर्जमा जाने वा आफैं पूँजी पुर्याउने हो ?

अहिले बाफिया ऐनको संसोधन प्रक्रिया अघि बढेको छ । त्यसले फाईनान्स कम्पनीहरुको उदेश्य के के राख्छ ? के थपिन्छ वा के घटाईन्छ ? फाइनान्सलाई सञ्चालन गर्न सक्ने अवस्था रहन्छ वा रहन्न भन्ने पनि हेर्छाै । नेपाल राष्ट्र बैंकले ल्याएको पूँजी वृद्धिको नियमको अक्षरस पालना गर्नु हाम्रो दायित्व हो । सोही अनुरुप फाईनान्स कम्पनी नै रहँदै ८० करोड पुँजी पुर्याउने कि विकास बैंकसँग मर्जमा जाने कि वा बाणिज्य बैंकसँग मर्जर वा एक्विजिसनमा जाने भन्ने सबै विकल्प खुल्ला छन् । जहाँ सहज हुन्छ त्यही सहकार्य हुन्छ । अहिले नै यहि गर्ने भन्ने निष्कर्ष निकालि सकिएको छैन । हाम्रो पहिलो लक्ष्य भनेको संस्थाको आन्तरिक वित्तय अवस्था सुधार्नु हो । अवस्था सुध्रेपछि बाणिज्य बैंकले पनि राम्रो मूल्य दिन्छन् । त्यसरी मर्जमा गईयो भने सेयरको मूल्य बढि पनि पाईन्छ र कर्मचारीको व्यवस्थापन पनि सहज हुन्छ । प्रारम्भिक चरणमा केहि संस्थाहरुसँग छलफल पनि गरिरहेका छौं । उपयुक्त समयमा उपयुक्त निर्णय गर्नेछौं ।

यी त तत्कालिन कार्यक्रम भए, दीर्घकालिन योजना के छन् ?

स्ट्याण्डर्ड चाटर्ड बैंकले नै पनि पूँजी वृद्धिको योजना बुझाउन सकिरहेको छैन । हामी त फाईनान्स कम्पनी हौं त्यो पनि नाजुक अवस्थामा पुगेको छ । केन्द्रीय बैंकले दिएको पूँजी वृद्धिको योजना अनुसार हामी अघि बढ्ने हो । त्यसका लागि सबै विकल्पहरु खुल्ला गरेका छौं । हाम्रो पहिलो प्राथमिकता भनेको कम्पनीको वित्तीय अवस्था सुधार गर्ने नै हो ।

विकास बैंक र फाइनान्स कम्पनीहरुलाई सर्भाइभ हुन मुस्किल जस्तै देखिएको छ, कसरी अघि बढ्ने ?
कतिपय विकास बैंकको सेयर मूल्य बाणिज्य बैंकको भन्दा बढी छ । डिपोजिट ग्रोथ र खराब कर्जा पनि बाणिज्य बैंकको भन्दा राम्रो देखिन्छ । ऐन कानुनले विकास बैंक र फाइनान्स कम्पनीलाई प्रशस्तै ठाउँ दिएको छ । त्यसको सदुपयोग गर्न सक्ने क्षमतामा भर पर्छ । उदेश्य, क्षेत्र र योजना साथ अघि बढियो भने खासै समस्या छ जस्तो मलाई लाग्दैन । क, ख, ग र घको वर्गिरकण हट्ने भन्ने सुनिएको छ । यद्यपी आफ्नो उदेश्य अनुसार अघि बढ्ने कुरामा समस्या नहोला ।

बणिज्य बैंक र विकास बैंक तथा फाईनान्स कम्पनीको ब्याजदरमा दुई गुणको अन्तर छ, यति ठूलो ब्याजदरको अन्तरलाई चिर्दै कसरी प्रतिष्पर्धा गर्ने ?

घ वर्गका वित्तिय संस्थाले २० देखि २२ प्रतिशतमा कर्जा लगानी गरिरहेका छन् । सहकारीहरुले २४ देखि २८ प्रतिशतमा कर्जा लगानी गरिरहेका छन् । फाईनान्सले १२ देखि १८ प्रतिशतमा लगानी गरिरहेका छन् । विकास बैंकले १० देखि १४ प्रतिशतमा लगानी गरिरहेका छन् भने बाणिज्य बैंकहरुले ६ देखि १० प्रतिशतमा ऋण लगानी गरिरहेका छन् । सहकारी, फाइनान्स, विकास बैंक र बाणिज्य बैंकका आ आफ्नै प्रकारका उपभोक्ता छन् । सबैको आफ्नै बजार छ । बाणिज्य बैंक नभएको ठाउँमा विकास बैंक र फाइनान्सले बजार खोज्ने हो ।

कम लागतमा निक्षेप ल्याएर कम ब्याजदरमै ऋण लगानी गर्ने हो । वित्त कम्पनी र विकास बैंक तथा फाईनान्सले महंगो लागतमा निक्षेप संकलन गर्ने भएकाले ऋणको ब्याजदर पनि बढि नै हुन्छ । सबैको आफ्नै क्षेत्र र बजार छ । आत्तिनु पर्ने अवस्था छैन ।

तत्कालै नयाँ लगानी केमा गर्दै हुनुहुन्छ ?

जीन्दगीको दुर्भाग्य भनौं, सात बर्षदेखि इन्स्योरेन्स कम्पनी पाईप लाईनमा थियो । ग्रोमर यति धेरै अघि बढि सक्यो तर इन्स्योरेन्स कम्पनी ल्याउन सकिएको छैन । जनरल इन्स्योरेन्स कम्पनी नेपाल लिमिटिड (जिआईसी नेपाल) नाम थियो त्यसको । तर अहिलेसम्म पनि लाइसेन्स पाउन सकिरहेको छैन् । रेगुलेटरी बडिको आफ्नै नीतिले होला सायद लाईसेन्स पाईएन । ५० वर्षको उमेर पुग्यो । धनगढीमा बाख्रा पालन सुरु गरिसकेको छु । त्यसलाई व्यवसायीक रुपले अघि बढाउने भन्दा पनि कृषि प्रधान मुलुकको गरिमा जोगाउन भनेर मात्रै बाख्रा पालन सुरु गरेको हुँ । ८० भन्दा बढि बाख्रा छन् । बेचेर पैसा कमाउने भन्दा पनि सोख हो मेरो । बच्चामा स्कुल विदा हुँदा बाख्रा चराउन जान्थे । त्यसकै सम्झनामा बाख्रा पालेको हुँ । त्यसबाट आत्म सन्तुष्ठि मिल्छ । अब १५ वर्षजति सक्रिय जीवन बाँकी होला । अब सामाजिक काम तिर लाग्छु होला । अब दिन दुःखीको सेवा गर्ने सोच बनाएको छु ।

सम्बन्धित शिषर्कहरु

मागअनुसारको हस्तकलाको सामग्री उत्पादन गर्न सकेनौं : अध्यक्ष शाक्य {अन्तर्वार्ता}

मर्जरले पुरानो कम्पनीहरूसँग प्रतिस्पर्धा गर्ने भयौं : सीईओ उपाध्याय {अन्तर्वार्ता}

‘नेपाल बैंकको आधार दरमै कर्जा, बैंकका लागि स्ट्रेन्थ, ग्राहकका लागि उपहार’ {अन्तर्वार्ता}

दीर्घकालीन नीति नहुँदा विद्युतीय सामग्री उत्पादन गर्न समस्या भयो : महासचिव अग्रवाल

शिक्षकलाई राजनीतिबाट अलग गर्नैपर्छ-अम्मरबहादुर थापा

अब ‘सीपीए’ पढाइ नेपालमै, विद्यार्थी विदेश जानुपर्ने बाध्यताको अन्त्य : विगेन्द्रलाल श्रेष्ठ