काठमाडाैं । पर्वतको मोदी खोलामा निर्माणाधीन र सञ्चालनमा रहेका जलविद्युत आयोजनाहरु वातावरणमैत्री नबन्दा स्थानियलाई समस्या भएको छ । आयोजनाको बारेमा नेपाल वातावरण पत्रकार समूहले गरेको एक अध्ययनका अनुसार त्यहाँका स्थानीयहरुमा कान नसुन्ने र माछा व्यवसाय नै विस्थापन हुने लगायतका समस्याहरु देखा परेको जनाइएको हाे ।

आइतबार वातावरण पत्रकार समूहले उर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाई मन्त्री वर्षमान पुनलाई अध्ययन प्रतिवेदन हस्तान्तरण गर्दै मोदी खोलामा निर्माण भइरहेका जलविद्युत आयोजनाहरुले विकास सँगै विनास निम्त्याएको बताएका हुन् । वर्षौंदेखि माछा व्यवसाय गर्दै आएका त्यहाँका स्थानियको व्यवसाय नै धरापमा पारेको प्रतिवदेनमा उल्लेख गरिएको छ ।

आयोजनाहरुका लागि निर्माण गरिएका टवाईनको आवाजले कर्मचारीहरुको श्रवण शक्ति पनि गुम्दै गएको वातावरणीय अध्ययन प्रतिवेदनमा छ । मोदी खोलामा निर्माणाधीन आयोजनाहरुले प्रतिकुल वातावरणीय प्रभाव न्युन गर्न कुनै पनि उपायहरू कार्यान्वयन नगरेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

जिल्लाको बिरेठाँटीदेखि चुवासम्म निर्माणाधिन र सञ्चालित ४ जलविद्युत आयोजनाको आधारमा यस प्रकारको “क्यासकेड” आयोजना सञ्चालन हुने खोला नदीमा पानी छोडेर जलीय जीव विविधता र तिनको उत्पादन कायम गर्न सकिने नदेखिएकोले विद्यमान नीतिको पुनरावलोकन गर्नु पर्ने अध्ययनमा देखाइएको छ ।

माछाका लागि भर्याङ

मोदी खोला जलविद्युत आयोजनाले माछाको लागि भर्याङ बनाएको छ । सुक्खा समयमा खोला सुक्ने हुँदा माछा लगायत अन्य जलिय जीव र तिनको वासस्थानमा प्रतिकुल प्रभाव पर्ने कारणले  त्यसको समाधानका लागि फिस ल्याडर तथा ह्याचरीको निर्माण गरिएको हो । वातावरणीय परीक्षण (अडिटिङ्ग) प्रतिवेदनमा उल्लेख भए अनुसार ह्याचरीको स्थान र डिजाइन अनुपयुक्त रहेको छ ।

प्रतिवेदनका अनुसार आयोजनाका कारण खोलामा पानीको मात्रा घटेकोले माछा व्यवसायीहरुको व्यवसाय नै धरापमा परेको जनाइएको छ । जलविद्युत विकास नीति(२०८५) का अनुसार न्युनतम १० प्रतिशत पानी छाडी जलिय जीव र तिनको वासस्थान कायम गर्नु पर्ने प्रावधान छ । उक्त प्रावधान सुक्खायाममा पालना नभएको जनाइएको छ ।

प्रतिवदेनका अनुसार वातावरणीय क्षति न्यून गर्ने उपायहरूको बारेमा ठेकदार र परामर्शदाता समेत अनभिज्ञ देखिएको छ । अध्ययन टोलीले आयोजनाहरुको वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कन प्रतिवेदन नै आयोजना स्थलमा नभेटिएको बताए । तर तल्लो मोदीखोला जलविद्युत आयोजनाका म्यानेजर प्रदिप कुमार दासले कुनै पनि समुह आफ्नो कार्यालयमा प्रतिवेदन सम्वन्धि बुझ्न नआएको बताए ।

कार्यक्रममा उर्जा जलस्रोत तथा सिँचाई मन्त्री पुनले वातावरणीय प्रभाव मुल्याङ्कन प्रतिवदेन तयार पार्दा आर्थिक, साँस्कृतिक र सामाजिक पक्षमा केके प्रभाव पार्छ भन्ने कुराहरु बुझेर तयार पार्नु पर्ने बताए । उनले पछिल्लो समय आयोजनाहरुका वातावरणीय प्रभाव मुल्याङ्कन प्रतिवदेन कपि पेष्ट तरिकाले हुने गरेका उदाहरणहरु सुनाउँदै विकास र वातावरणलाई सन्तुलन हुने गरी तयार पार्न आग्रह गरे ।

उनले स्थानीयहरुले पनि विकासप्रेमी बन्नु पर्ने बताउँदै लगानीकर्ताहरु लाई विभिन्न टर्चर दिएर दु:ख नदिन आग्रह गरे । वन मन्त्रालयका प्रवक्ता सिन्धुप्रसाद ढुङ्गेलले मन्त्रालयबाट ३ सय भन्दा बढि इआइएहरु स्वीकृत भईसकेको बताउँदै जनशक्तिको अभावले इआइए अनुगमनमा समस्या हुने गरेको बताए ।

मोदी खोलामा दुईटा आयोजना सञ्चालनमा छन् भने दुईटा जलविद्युत आयोजनाहरु निर्माणाधिन अवस्थामा छन् । मोदीखोला जलविद्युत आयोजना (१४.८ मे.वा), तल्लो मोदी (१०. मे.वा), तल्लो मोदी खोला ( २० मे.वा) र तल्लो मोदी खोला २ जलविद्युत आयोजना (१०.५ मे.वा) जलविद्युत आयोजनाहरु रहेका छन् । नेपाल सरकारले वि.स २०८२ सम्म १५ हजार मेगावाट जलविद्युत उत्पादन गर्ने लक्ष्य लिएको छ ।

सम्बन्धित शिषर्कहरु

ह्याम्स अस्पतालमा अकेलेजिया कार्डियाको पोएम प्रविधिबाट सफल शल्यक्रिया 

काठमाडौंको थप अर्को सहकारी ठगीको आरोपमा दुई सञ्चालक पक्राउ

ललितपुर महानगरको एकद्वार सेवा केन्द्र सञ्चालन, शाखा धाउनुपर्ने बाध्यताबाट मुक्ति

कालिञ्चोक दर्शनले १०० प्रतिशत हकप्रद सेयर निष्काशन गर्ने

नेपालमा वित्तीय दुरुपयोग समाधान गर्न लक्ष्मी सनराइज बैंक र आएफसीबीच सम्झौता

पाँच महिनामा ६ खर्ब ६१ अर्बको आयात, ७३ अर्बको निर्यात