लकडाउनकाे अवधिमा बैकिङ सेवा सुचारू गर्न निकै कठिन छ । कठिन अवस्थामा पनि अवसरहरू हुन्छन् । यतिबेला नगद काराेबार कठिन बन्दै गएकाे छ । याे अवस्थामा  हामी मोबाइल बैंकिङ प्रवर्द्धन गर्नको लागि रणनीतिक रुपमा लागि रहेका छौं । डिजिटल बैंकिङ सम्बन्धी सचेतना गर्नको लागि हामीले विभिन्न च्यानलहरु प्रयोग पनि गरिरहेका छौं ।

पहिलो, मोबाइल बैंकिङबाट के–के गर्न सकिन्छ भन्ने मनासायले ग्राहकहरुसँग विभिन्न माध्यममार्फत सम्पर्कमा छौं । जस्तै विभिन्न प्रकारका सामाजिक संजालमार्फत डिजिटल बैंकिङ सम्बन्धी सचेतनात्मक सामग्रीहरु पस्किरहेका छौं । यसमार्फत हामी उहाँहरुलाई मोवाईल बैंकिङ चलाउन सिकाइरहेका छौं ।

दोस्रो, मोवाईल बैंकिङ सेवामा ग्राहकलाई आवद्ध गर्ने र यस एपलाई चलाउन प्रेरित गरिरहेका छौं । उक्त कार्यलाई सहज गराउन कल सेन्टर तथा डेडिकेटेड कार्यदलको प्रयोग गरेका छौं । कल सेन्टर तथा डेडिकेटेड कार्यदलमार्फत ग्राहकलाई यथाशिघ्र सेवा पनि दिइरहेका छौं ।

त्यसैगरी, तेस्रो चरणमा हामी बैंकका ग्राहकलाई मोवाईल बैंकिङमा देखिएका समस्या हल गर्नका निम्ति सपोर्ट गरिरहेका छौं । त्यसको लागि हामीले एउटा टोली बनाएका छौं । जसबाट दैनिक सयौंको सङ्ख्यामा ग्राहकलाई मोबाइल बैंकिङमार्फत मोवाइल बैंकिङ चलाउन सिकाउने तथा यसमा रहेका विभिन्न प्रडक्ट फिचर बुझाउने काम गर्छौं ।

यदि कुनै ग्राहकलाई गाह्रो वा मोबाइल बैंकिङ चलाउन समस्या भइरहेको छ भने हाम्रो कल सेन्टर वा डेडिकेटेड कार्यदलका सदस्यको डाइरेक्ट मोवाइलमा सम्पर्क गर्न सक्नुहुनेछ, हामी ग्राहकको समस्या यथासिघ्र समाधान गर्नेछौं ।

मोबाइल बैंकिङमा आकर्षण

लकडाउन भइसकेपछि हामी ग्राहकसँग झन बढी नजिक भएका छौं । लकडाउन हुनुभन्दा पहिले पर्याप्त समय नहुँदा ग्राहकलाई यस्तो समस्या आउन सक्छ भनेर भन्ने मौका नै पाएनौं । ग्राहकसँग समन्वय गर्ने समय पनि त्यति भएन ।

ग्राहकले सोच्नै नपाएको समयमा लकडाउन भयो । तर, हामीसँग धेरै ग्राहक थिए । उनीहरुले त्यसको सही प्रयोग गरिरहेका थिएनन् । प्यासिभ युजर नै बढी थिए । तर, धेरै ग्राहक अहिले सक्रिय भएका छन् । लकडाउन लगतै हामीले हाम्रो मोवाईल बैकिङ सेवा लिएका तर प्रयोग नगरी रहेका ग्राहकलाई फोन गरेर सेवा सम्वन्धी जानकारी दियौं । हजारौको सङ्ख्यामा कल गरेका थियाैं । धेरै ग्राहकहरु खुसी पनि हुनुभयो, यस्तो समयमा हामीलाई सूचित गराउनुभयो भनेर ।

अहिले धेरै मानिसहरु फुर्सदमा हुनुहुन्छ । धेरैजना सामाजिक सञ्जालमा भएको हुनाले हामीले सामाजिक सञ्जालमार्फत यो सेवा सम्बन्धी जानकारी दिइरहेका छाैं ।

यो समयमा माछापुच्छ्रे बैंक तथा समग्र बैंकिङको हिसावमा कूरा गर्ने हो भने मोबाइल बैंकिङका ग्राहकको संख्या त्यति बढेको छैन । नम्बर नबढे पनि एक्टिभ युजरर्स भने बढेका छन् । पहिले एक्टिभ युजरर्सहरु कम थिए । म यस्तो सुविधा लिन्छु भन्ने खालका ग्राहक अहिले बल्ल आउनु भएको छ ।

पहिले १ सय जना मोबाइल बैकिङ भएका ग्राहक हुन्थे भने त्यसमा २० जनामात्र एक्टिभ युजरर्स हुन्थे । तर, अहिले सेवा सूचारु गर्ने शतप्रतिशतले नै मोबाइल बैंकिङमार्फत कारोबार गरिहनु भएको छ ।

कतिपय मानिसलाई अहिलेसम्म एप्लिकेसन चलाउन आएको थिएन । अहिले फुर्सद भइसकेपछि घरपरिवारमा बुबाआमालाई छोराछोरीहरुले पनि मोबाइल बैंकिङ सिकाइरहेका छन् ।

कतिपयले पहिलेको पासवर्ड बिर्सिसक्नु भएको रहेछ । उहाँहरुको पासवर्ड रिसेट गरिदिने लगायतका सेवाहरु दिएर हामी सहयोग गरिरहेका छौं । पहिलेका प्यासिभ युजरहरु अहिले एक्टिभ भएर मोबाइल बैंकिङको एप्लिकेसन चलाउन थाल्नुभएको छ ।

माछापुच्छ्रे बैंकको हालसम्म करिब ४ लाख ५० हजार मोबाइल बैंकिङका ग्राहक छन् । करीव ३५ हजार ग्राहक इन्टरनेट बैंकिङ चलाउने छन् । कार्ड प्रायोगकर्ता करिब दुई लाख ५० हजार छन् ।

मोबाइल बैंकिङमा के–के गर्न पाइन्छ ?

मोबाइल बैंकिङमार्फत ग्राहकले धेरै काम गर्न सक्नुहुनेछ । जसले ग्राहकको खर्च कम हुन्छ । जस्तै बिजुलीको बिल तिर्न क्युआरहरु पेमेण्ट गर्न, प्लेनको टिकट काट्न, इन्टरनेट, टिभी, खानेपानी, बीमा शुल्क, स्कूल कलेजकाे फि तिर्न लगायतका बिल तिर्न सकिन्छ । खासगरी माछापुच्छ्रे बैंकको एपमार्फत फिक्स डिपोजिट पनि गर्न सकिन्छ । मोवाईल मार्फत फिक्स डिपोजिट गर्दा ०.५ प्रतिशत प्रिमियम पनि प्रदान गरिरहेका छौं ।

मोबाइल बैकिङका विशेषताहरु

माछापुच्छ्रे बैंकलगायत धेरै बैंकले प्रयोगमा ल्याएका मोबाइल बैकिङबाट आफ्नै र अन्य विभिन्न बैंकहरुमा पैसा पठाउन सकिन्छ । त्यसबाट एनटीसी, एनसेलको मोबाइल रिचार्ज गर्न, क्रेडिट कार्डको विल भुक्तानी गर्न, वालेज टपअप गर्न, आफ्नो खाताको स्टेटमेन्ट हेर्न तथा क्युआरकोड मार्फत मर्चेन्ट पेमेन्ट पनि गर्न सकिन्छ ।

मैले माथि उल्लेख गरेको माछापुच्छ्रे बैंकको मोवाईल बैंकिगको एउटा विशेषता भनेको हाम्रो मोबाइल बैकिङमार्फत फिक्स डिपोजिट पनि खोल्न सकिन्छ । न्यूनतम ५० हजार रुपैयाँदेखिको रकम ग्राहकले आफ्नो अनुकुल समयमा मुद्दती निक्षेपमा राख्न सक्नुहुन्छ ।

एक लाखसम्मको कारोबार

विभिन्न मिडिया मार्फत, ग्राहकले पैसावाट पनि कोरोनाको संक्रमण हुने थाहा पाएपछि, पैसाको प्रयोग घट्दै गएको मैले पाएको छु । सकेसम्म र सम्भव भएसम्म ग्राहकले क्युआर, पिओएस तथा विभिन्न वालेटको प्रयोग गरिरहेको पाइएको छ ।

विभिन्न सुपरमार्केट, अनलाईन सप, तथा पसलहरुले पैसाको विकल्पको रुपमा डिजिटल पेमेन्टलाई लिइरहनु भएको छ । हालको लागि अति उपयोगी पेमेन्ट अप्सनको रुपमा क्युआरलाई लिन मिल्छ । सहजै पेमेन्ट गर्न सकिने तथा संक्रमणको डर पनि नहुने भएकाले । अनलाइन डेलिभरी सुरु गर्नुभएको व्यापारीहरुले पनि यसलाई अत्याधिक रुपमा प्रयोग गरिरहनु भएको छ । उहाँहरुले घरमै क्युआर लिएर कारोबार गरिरहनु भएको छ ।

हामीले ठूलो रकमको कारोबार गर्नेदेखि सानो दैनिक उपभोग्य सामान खरिद विक्री गर्नेसम्मका लागि यो सेवा प्रदान गरिरहेका छौं । मोबाइल बैंकिङ मार्फत ग्राहकहरुले दैनिक उपभोग्य वस्तु खरिद गर्नेदेखि दिनमा एकलाख रुपैयाँ तिर्न सक्ने तथा लोड गर्न सक्ने सुविधा छ ।

औचित्य, अवसर र जोखिम

करिब एक वर्षभन्दा अगाडि, जतिखेर क्युआर आयो, त्यतिखेर मोबाइल बैकिङलाई ट्रान्जेक्सन अलर्ट टूल्सको रुपमा मात्र हेरिन्थ्यो । अहिले विस्तारै पेमेण्टमा पनि मोबाइल बैकिङ हुन सक्छ भनेर मोबाइल बैकिङको प्रयोग राम्रो ग्रोथ रेटमा बढ्दैछ ।

अहिले पनि लकडाउन भइसकेपछि मानिसहरुलाई मोबाइल बैकिङ चाहिँदो रहेछ र यो क्यासअल्टरनेटिभ रहेछ भनेर सोच्ने फुर्सद भएको छ । यो हिसाबले हेर्दा लकडाउन पश्चात मोवाईल बैंकिग प्रयोगकर्ता अझै बढ्ने सम्भावना छ ।

मोबाइल बैकिङले मानिसको जीवनलाई सहज बनाइदिएको छ । विभिन्नखालको कष्टहरु घटाइदिएको छ । यो पेमेन्ट सर्भिससँग जोडिएर आउने विभिन्न कम्पनीहरुले बढी अवसर सिर्जना गरिहेका छन्, जस्तै वालेट । मोबाइल बैकिङको प्रयोग हुन्थेन भने नेपालमा धेरै वालेट सर्भिसहरु आउँथेन । उनीहरुको विजनेसले अहिले जसरी एग्रेसिभ रुपमा काम गर्थेन । यसको प्रयोग वाइड स्प्रेड हुने थिएन । तर, अहिलेको अवस्थामा जसरी मोबाइल बैकिङको प्रयोग बढ्दै गएको छ, त्यसरी नै अवसहरु पनि बढ्दै जानेछन् ।

बैंकलाई पनि ग्राहकहरु बैंकमा नै नआएर विभिन्न सेवा सुविधाहरु दिने अवसर पनि दिएको छ । यसले बैंकलाई कर्मचारी घटाउन अथवा जनशक्तिको कम परिचालन गर्न मद्दत पनि गर्न सक्छ । अर्कोतर्फ बैंकको खर्च कटौती गर्न पनि सहयोग गर्छ ।

विशेष गरी मोबाइल बैंकिङले बैंकहरुको अपरेशनल खर्च घटाउन ठूलो सहयोग गर्छ । यही अनुपातमा भविष्यमा एक्टिभ युजर बेस बढेको खण्डमा, बैंकहरुले प्रविधिमा ठूलो फड्को मार्ने अवसर प्राप्त गर्नेछन् । हालको विषम परिस्थितिले डिजिटल बैंकिङलाई प्रवर्द्धन गर्ने राम्रो अवसर प्रदान गरेको छ ।

मोबाइल बैकिङको मुख्य चुनौती यसको सुरक्षाको हो । यसको सेवा सुविधामा कति सुरक्षा हुन्छ भन्ने हो । यो प्रविधि हो, प्रविधिमा सानोतिनो रिक्स जहाँ र जहिले पनि हुन्छ । तर, यसलाइै बैंकहरुले न्युनिकरण तथा कम गरिरहेका छन्। हामी पनि त्यही अनुसार अगाडि बढिरहेका छौं ।

नेपालमा क्यासलेसको सम्भव

सरकारले पनि अहिले क्यासलेस भुक्तानीलाई फोकस गरिरहेको छ । लकडाउनको अवस्थामा, विशेषत सहरी क्षेत्रमा अहिले पनि क्यासलेस जस्तो भइसकेका छौं । अहिले मानिसलाई नगद समाउँदा पनि रिक्स छ । त्यसले पनि मोबाइल बैंकिङको अवसर सिर्जना गरिदिएको छ ।

हामी यो तीन हप्तासम्म क्यासलेस जसरी नै बसेका छौं, त्यो परिस्थिति मनन् गर्दा क्यासलेस भुक्तानी सम्भव छ । सरकारले क्यासलेसमा जाने निर्णय गरेमा अझ सहज हुनेछ । बानी पर्नको लागि केही समय अप्ठेरो महसुस हुन सक्छ । त्यो समयमा मानिसहरुले आफूलाई अपग्रेट गर्ने मौका पाउँछन् ।

नेपालमा स्मार्टफोन होल्डरहरुर बढी भएको कारणले पनि यो सम्भव छ । प्रतिशतको आधारमा हेर्ने हो भने बैकिङ प्रणालीमा आवद्ध हुनेहरुको संख्या पनि राम्रो छ । भारतको जति गाह्रो नहोला तर सम्भव अवश्य छ ।

विश्वसनियता

हामीले हाम्रो मोबाइल बैकिङ र इन्टरनेट बैकिङ आफैले उत्पादन गरेको प्रडक्ट नभए पनि किनेको प्रडक्ट हो । तर, ती सबै सेवाहरु हाम्रै बैंकमार्फत नै संचालित हुन्छ । आफ्नो बैंकको डेटाहरु पनि बैंककै अधिनमा र डेटा सुरक्षाको लागि उचित सुरक्षा प्रणाली अपनाइएको हुन्छ । उचित सुरक्षा प्रणाली, व्यवस्थित आन्तरिक नियन्त्रण प्रणाली र समय समयमा हुने ईन्टरनेट सेक्युरीटी अडिटले धेरै हदसम्म विश्वसनियता कायम गरी राख्दछ ।

त्यसैगरी, बैंकमा आउनसक्ने रिक्सहरुलाई हेर्न, भविष्यमा हुन सक्ने भवितव्यलाई न्यूनीकरण गर्न हामीले इन्भफरमेसन सेक्युरिटी अफिसर पनि राखेका छौं । यसका साथै, हाम्रो मोबाइल बैंकिङको विश्वसनियता के छ भनेर करीव १ बर्ष पहीले नै अन्तराष्ट्रिय मान्यताप्राप्त संस्थामार्फत ईन्टरनेट सेक्युरीटी अडिट गरी उनीहरुको परीक्षण विवरण बमोजिम जोखिम न्यूनिकरणका विधिहरु प्रयोग गरिरहेका छौं ।

(माछापुच्छ्रे बैंकको डिजिटल बैंकिङ विभागका  नायब प्रमुख रेग्मीसँग  सन्ताेष राेकायाले गरेकाे कुराकानीमा आधारित) 

सम्बन्धित शिषर्कहरु

ग्लोबल आइएमई बैंकका ग्राहकलाई समाज डेन्टल अस्पतालमा छुट, किस्ताबन्दीमा भुक्तानीको सुविधा

मुक्तिनाथ बैंकका ग्राहकलाई जेनो फार्मेसी र निर्भाना फिजियोथेरापीमा २५ प्रतिशत छुट

बेलबारीमा कुमारी बैंकको उद्यमी प्रशिक्षण सम्पन्न

संस्थागत सामाजिक उत्तरदायित्वमा विशेष योगदानका लागि ज्योति विकास बैंक सम्मानित

काठमाडौंको कागेश्वरीमा सानिमा बैंकको शाखा स्थापना

बैंकिङ क्षेत्रको कुल सम्पत्ति १०६ खर्ब पुग्यो, विकास बैंकभन्दा बीमाको बढी