काठमाडाैं । कोभिड महामारीले विश्वमा नकारात्मक असर बढी पुर्याएकाे भएपनि नेपाली पुँजी बजारका लागि भने महत्वपूर्ण सुधार गराएको छ । महामारी अघि प्रविधिकाे प्रयाेग घिसिपिटी रूपमा हुने गरेकाे नेपाली पुँजीबजारमा महामारीपछि भने प्रविधि अनिवार्य रूपमा भएकाे हाे ।

नेपाल धितोपत्र बोर्डले लकडाउनको समयमा बजारमा सेयर किनबेच गर्न चाहनेले ‘कनेक्ट आईपीएस’मा आवद्ध र ‘मेरो सेयर’को सेवा लिनैपर्ने व्यवस्था गरेको थियो । जुन सँधैको लागि अनिवार्य र लगानीकर्ताको नियमित कार्यशैली बन्दै गएको छ ।

कोभिड अघि कनेक्ट आईपीएस र मेरो सेयर लिने लगानीकर्ता २ देखि ३ हजार जना मात्रै रहेका थिए । तर कोभिड पछि दोश्रो बजारका कूल लगानीकर्ताको करिब ९० प्रतिशत लगानीकर्ता कनेक्ट आईपीएसमा आवद्ध भइसकेका र मेरो सेयरको सेवा सुविधा पनि लिइसकेका छन् ।

घरबाटै सेयर कारोबार गर्ने बढे

कोभिड पछि अनलाइनबाटै सेयर कारोबार गर्नेहरु बढेका छन् । नेपाल स्टक एक्स्चेञ्जका अनुसार पछिल्लो समय करिब ९० प्रतिशत लगानीकर्ताले अनलाइनबाटै सेयर कारोबार गर्ने गरेका छन् ।

नेप्सेले २०७५ कात्तिक २० गतेबाटै पूर्ण स्वचालित अनलाइन कारोबार प्रणाली सञ्चालनमा ल्याएको थियो । कोभिड अघि उक्त प्रणाली मार्फत कारोबार गर्नेको संख्या न्युन थियो भने कोभिडका कारणले लकडाउन भएसँगै उक्त प्रणाली मार्फत कारोबार गर्नेको संख्या ह्वातै बढेको हो ।

केवाईसी र युजर खाता पनि घरबाटै भर्न सकिने

त्यस्तै, सेयर कारोबारका लागि ब्रोकरकोमा गएर अनिवार्य भर्नुपर्ने ग्राहक पहिचान खाता (केवाईसी) र अनलाइन युजर खाता पनि घरबाटै भर्न सकिने भएको छ । लगानीकर्ताले उक्त सुविधा लकडाउन पछि नै पाएका हुन् । यसअघि उक्त फारम भर्न ब्रोकरको कार्यालयमा स्वयम् नै उपस्थित हुनुपर्ने व्यवस्था थियो ।

कोभिड महामारी रोकथाम तथा न्युनिकरणको लागि गरिएको लकडाउका कारण ब्रोकर कार्यालयसम्म पुग्न असहज भएसँगै नेप्सेले उक्त सुविधा ल्याएको हो । उक्त सुविधा लागु गर्न नेप्सेले सबै ब्रोकरहरुलाई निर्देशन पनि दिएको थियो । यससँगै, दोश्रो बजारमा लगानी गर्न इच्छुक नयाँ लगानीकर्ताले ब्रोकरको ट्रेड म्यानेजमेन्ट सिस्टम (टीएमएस) लग(इन गरेर अनलाइन रजिष्ट्रेशन फारमबाट केवाइसी फर्म भर्न सक्ने भएका छन् ।

नेप्से परिसूचक र कारोबार रकम दुबैमा ऐतिहासिक रेकर्ड

अर्थतन्त्रको ऐना मानिने पुँजीबजारले पनि कोभिडको समयमैऐतिहासिक उचाई चुम्न सफल भएको छ । सेयर कारोबार मापन गर्ने नेप्से परिसूचक र कारोबार रकम दुबैले इतिहासमै नयाँ रेकर्ड राख्न सफल भएका हुन् ।

यो अवधिमा परिसूचकले २०७३ साउन १२ गतेको १८८१ को उच्चतम विन्दुलाई सजिलै पार गरेको छ । गत पुस ८ गते मात्रै परिसूचक२०७९ बिन्दुमा पुगेको छ । जुन हालसम्मकै उच्च बिन्दु हो ।

त्यस्तै, दैनिक एक अर्बको सेयर कारोबार हुन पनि धौधौ हुने बजारमा अहिले सजिलै अर्बौको सेयर कारोबार हुन थालेको छ । पछिल्लो समय बजारमा एकैदिनमा ९ अर्ब २२ करोड रुपैयाँसम्मको सेयर कारोबार भएको छ । जुन हालसम्मकै उच्च कारोबार रकम हो ।

कारोबारको आकार वृद्धि हुनुमा पूर्ण स्वचालित अनलाइन कारोबार प्रणाली (फुल्ली अटोमेटेड अनलाइन ट्रेडिङ्ग सिष्टम, नट्स) को प्रत्यक्ष योगदान रहेको नेप्सेले बताएको छ ।साथै, रकम भुक्तानी तथा सेयर हस्तान्तरणमा पनि सहजता आएकाले कारोबारमा वृद्धि भएको र त्यसको योगदान नट्स नै रहेको नेप्सेका प्रवक्ता मुराहरि पराजुलीले बताएका छन् ।

सेयर धितो कर्जाको सीमा बढ्यो

दोश्रो बजारमा लगानी गर्नको लागि बैंक तथा वित्तीय संस्थाबाट लिइने ऋण अर्थात सेयर धितो कर्जाको सीमा बढेको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकले चालु आर्थिक वर्षको लागि ल्याएको मौद्रिक नीति मार्फत उक्त कर्जाको सीमा बढाएको हो ।

बैंकले सेयर धितो कर्जामा मूल्यको ७० प्रतिशतसम्म ऋण दिन पाइने व्यवस्था गरेको हो । र, सेयर मूल्यांकनको लागि १२० दिनको औसत मूल्य गणना गर्ने पनि व्यवस्था चालु आवको मौद्रिक नीतिले गरेको छ ।

यसअघि १८० दिनको औसत मूल्य गणना गरी सेयर मूल्यको ६५ प्रतिशतसम्म मात्रै कर्जा दिन पाइने व्यवस्था थियो ।

४ वर्षपछि घट्यो ब्रोकर कमिशन

सेयर कारोबारमा लाग्ने ब्रोकर कमिसन घटेको छ । बोर्डले गत पुस १० गते मात्रै सेयर कारोबारमा लाग्ने कमिसनमा ३३ प्रतिशतले घटाएको हो ।

लगानीकर्ताले पटक पटक माग गर्दै आएका र अर्थमन्त्रालयले पनि कमिशन घटाउन निर्देशन दिएसँगै बोर्डले उक्त गृहकार्य गरेको हो । यससँगै नयाँ व्यवस्था अनुसार सेयर कारोबारमा अधिकतम०.४ प्रतिशत र न्यूनमत सीमा ०.२७ प्रतिशत ब्रोकर कमिशन तोकिएको छ । जबकी यसअघि लगानीकर्ताले सेयर किन्दा रकमको ०.६ प्रतिशतसम्म ब्रोकर कमिशन बुझाउनु पर्थ्याे ।

त्यस्तै, २०७३ सालमा पनि ब्रोकर कमिसन ४० प्रतिशतले घटेको थियो ।

सेयर भर्दा ‘पीन कोड’ अनिवार्य

हाल ‘मेरो सेयर’ सफ्टवेयरबाट जुनसुकै कम्पनीको सेयर भर्दा ‘पीन कोड’ चाहिने भएको छ । सीडीएस एण्ड क्लियरिङ्ग(सीडीएससी) ले गत २०७७ असोजदेखि उक्त ‘पीन कोड’ को व्यवस्था गरी अनिवार्य लागू गरेको हो ।

यसअघि मेरो सेयर सफ्टवेयरमा रहेको माई आश्वा मार्फत सार्वजनिक निष्काशन भएका सेयर आवेदन प्रविष्टि गर्दा वान टाइम पासवर्ड (ओटीपी) प्रयोग गर्नुपर्ने थियो । उक्त सेवालाई प्रतिस्थापन गरी सो को सट्टामा पर्सनल आईडेन्टीफिकेसन नम्बर(पीआईएन) कोडको व्यवस्था गरेको सीडीएससीले जानकारी गराएको छ ।

४ डिजिटको हुने उक्त पीन कोड बजारमा निष्काशन हुने कुनै पनि कम्पनीको सेयरमा आवेदन दिँदा अनिवार्य प्रयोग गर्नुपर्छ ।
मेरो सेयर मोबाइल एप सञ्चालनमा सीडीएससीले मेरो सेयरको मोबाइल एप सञ्चालनमा ल्याएको छ । कम्पनीले गत भदौ ३१ गतेदेखि ‘मेरो सेयर’ मोबाइल एपऔपचारिक रुपमा लञ्च गरी सञ्चालनमा ल्याएको हो ।

मोबाइल एपबाट लगानीकर्ताले सहज र गुणस्तरीय सेवा पाउने र सीडीएससीको वेबसाइटमा पनि भार कम पर्ने भएकाले कम्पनीले उक्त सुविधा ल्याएको हो ।

मोबाइलबाटै सेयर भर्न सकिने

हाल लगानीकर्ताले मोबाइलबाटै सेयर भर्न सक्ने भएका छन् । कोभिड अघि ‘मेरो सेयर’बाट सेयर भर्न पनि कम्प्युटर तथा ल्यापटप चाहिन्थ्यो भने अहिले मोबाइल एपबाटै भर्न सकिने भएको छ ।

सीडीएससीले गत भदौमा लञ्च गरेको मेरो सेयर एपमा सफ्टवेयरमा जस्तो ‘माइ आश्वा’ भन्ने फिचर थिएन । उक्त एपबाट प्रयोगकर्ताले सेयर विवरण तथा पोर्टफोलियो मात्रै हेर्न पाउथे ।

कम्पनीले गत मंसिरमा मात्रै मेरो सेयर एपमा ‘माइ आश्वा’ भन्ने फिचर थपेको हो । त्यसपछि मात्रै लगानीकर्ताले मोबाइलबाटै आईपीओ, एफपीओ, हकप्रद, ऋणपत्रमा आवेदन दिन सक्ने भएका हुन् ।

उक्त एपमासेयर विवरण, पोर्टफोलियो, आईपीओ, एफपीओ तथा हकप्रद सेयर आवेदन, भारित औसत लागत गणना, इडीआइएस जस्ता सुविधाहरु समावेश छन् ।

घरबाटै डिम्याट खाता र मेरो सेयर नविकरण गर्न सकिने

कुनै पनि बैंक तथा क्यापिटलमा हितग्राही (डिम्याट)खाता खोलेका ग्राहकहरुले घरमै बसी अनलाइन मार्फत डिम्याट खाता र मेरो सेयरको नविकरण शुल्क बुझाउन सक्ने भएका छन् ।उनीहरुले इसेवा, खल्ती, कनेक्ट आईपीएस, आईएमई पे, फोपे जस्ता भुक्तानी सेवा मार्फत नविकरण शुल्क भुक्तानी गर्न सक्नेछन् ।

साथै, डिम्याट खाता नखोलेका तर खोल्न इच्छुक रहेकाले पनि अनलाइनबाटै खाता खोल्न सक्ने छन् ।

सम्बन्धित शिषर्कहरु

सिभिल सहकारीका १६ सय पीडितले सात अर्ब बचत मागे

९२ ब्रोकर कम्पनीले नवीकरण गरे सदस्यता

कामना सेवा विकास बैंकले विभिन्न कार्यक्रम गरी मनायो १८औं वार्षिकोत्सव

दोहोरो अंकले घट्यो सेयर बजार, ४ वटा कम्पनीको सेयर मूल्यमा सकारात्मक सर्किट

हिमालयन लघुवित्तको अध्यक्षमा नकर्मी

नेपाल एसबिआई बैंक र एइसी ग्लोबल प्राइभेटबीच सम्झौता, शैक्षिक कर्जा प्रदान गर्ने