काठमाडौं । भिष्म सर ! हामी समाचारमा ‘तिमी’ सम्बोधन गर्छाैं । तर, यहाँ ‘तपाईं’ सम्बोधन गर्दैछु । किनभने यहाँ केही नितान्त व्यक्तिगत कुरा गर्न मन लागेको छ ।

अचम्म मान्नुभयो होला । सार्वजनिक माध्यमबाट नितान्त व्यक्तिगत कुरा भनेर । न रिसाउनुस् है । पख्नुस् न सर ! विषय नै यस्तै छ ।

हो, मैले भिष्म सर भनेर नेपाली पुँजी बजारको नियामक निकाय धितोपत्र बोर्डका कार्यकारी अध्यक्ष भिष्मराज ढुंगानालाई नै सम्बोधन गर्दैछु ।

भिष्म सर ! नेपाल इन्फ्रास्ट्रक्चर बैंक (निफ्रा) को आईपीओ तपाईंलाई कति कित्ता पर्‍यो ?

मलाई थाहा छ, निफ्राको आईपीओ भर्नेमध्ये नियमपूर्वक ५० कित्तासम्म माग्नेलाई मागे जति पर्‍यो । त्योभन्दा बढी माग्नेहरुलाई बढीमा ६० कित्तासम्म पर्‍यो । तर, मलाई जान्न मन लागेको छ, तपाईंलाई कति कित्ता पर्‍यो ?

निफ्राको आईपीओ कति कित्ता पर्‍यो भन्ने जवाफ दिएपछि अर्काे पनि जवाफ दिनुस् न सर । तपाईंको डिम्याट कुन डिपीमा छ ? डिम्याट नम्बर कति हो ? तपाईंको श्रीमतीको डिम्याट नम्बर कति हो ? तपाईंको छोरी र ज्वाइको डिम्याट नम्बर कति हो ? तपाईंको परिवार, आफन्त, इष्टमित्र र नातागोता तथा नजिकका व्यक्तिहरुको डिम्याट नम्बर कति हो ? कुन डिपीमा डिम्याट खोलेको छ ?

भिष्म सर, तपाईंलाई निफ्राको कति कित्ता सेयर पर्‍यो भन्ने जानकारी कहिले पाउनु भयो ? हिजो (माघ १६, २०७७) बिहान १० बजे निफ्राको इस्यू म्यानेजर एनआइबिएल एस क्यापिटलले आईपीओ बाँडफाँड गर्यो । हिजो राति १० बजेसम्म मलाई निफ्राको आईपीओ कति कित्ता पर्‍यो भन्ने थाहा थिएन । तर, म बेलुका साढे ६ बजेतिर घर पुग्दा श्रीमतीले भन्दै थिइन्, तपाईंलाई त ६० कित्ता परेछ भनेर ।

मलाई निफ्राको आईपीओ कति कित्ता परेछ भन्ने जानकारी आज (१७ माघ) बिहान मात्रै पाएँ । आज बिहान ‘मेरो सेयर’मा मलाई निफ्राको कति कित्ता सेयर पर्यो भन्ने जानकारी राखिएको थियो । तर, मेरी श्रीमतीले दिउँसै थाहा पाइछन् । उनले जानकारी पाएको ‘गुगलमा आईपीओ रिजल्ट सर्च गरेर’ रहेछ ।

भिष्म सर ! गुगलमा आईपीओ रिजल्ट सर्च गर्दा ८/१० वटा वेबसाइट मार्फत जानकारी पाइँदो रहेछ । कुन कुन वेबसाइटमा रहेछ भन्ने जानकारी तपाईं आफै पनि खोज्न सक्नुहुन्छ ।

तर, भिष्म सर, तपाईं कार्यकारी अध्यक्ष रहनु भएको पुँजी बजारको नियामक निकाय धितोपत्र बोर्डको वेबसाइटमा निफ्राको आईपीओ कति कित्ता पर्‍यो भनेर हेर्न सकिदैनथ्यो । आईपीओ जारी गर्ने कम्पनी नेपाल इन्फ्रास्टक्चर डेभलपमेन्ट बैंकको वेबसाइटमा पनि यस्तो जानकारी थिएन । पुँजी बजारसँग सम्बन्धित निकाय सिडिएसको वेबसाइटमा पनि थिएन । ‘मेरो सेयर’मा त आज बिहान मात्रै देखायो भनिहालेँ । इस्यू म्यानेजर एनआइबिएल एस क्यापिटलको वेबसाइटमा पनि थिएन । नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) को वेबसाइटमा पनि थिएन ।

भिष्म सर! पुँजी बजारको नियामक निकाय धितोपत्र बोर्ड, सिडिएस, नेप्से मात्रै होइन, आईपीओ जारी गर्ने कम्पनी नेपाल इन्फ्रास्टक्चर डेभलपमेन्ट बैंक र इस्यू म्यानेजर एनआइबिएल क्यापिटलको वेबसाइटमा राख्न नसकिने आईपीओ रिजल्ट सोसँग सम्बन्ध र साइनो नै नभएका अनधिकृत त्यति धेरै वेबसाइटहरुले कसरी राख्न सके ? अरु वेबसाइटमा तत्काल राख्न सकिने विवरण आधिकारिक र सरोकारवाला निकायको वेबसाइटमा राख्न नसकिने कारण के हो ?

भिष्म सर ! म तपाईंसँग सार्वजनिक माध्यमबाट किन यसरी कुरा गरिरहेको छु भने यो विषय व्यक्तिगत गोपनीयताको हक, सम्पत्तिको हक र डेटा प्रोटेक्सन तथा डेटा सुरक्षासँग सम्बन्धित विषय हो । डिम्याट खाता जस्तो व्यक्तिगत र संवेदनशील सुचना सरोकार नै नभएकाहरुलाई किन दिइयो भन्ने मेरो प्रश्न हो ।

निफ्रामा १४ लाख ७५ हजार बढी लगानीकर्ताले आईपीओको लागि रितपूवर्क आवेदन दिएका थिए । यी सबै आवेदकले सेयर पाए । आईपीओ रिजल्ट चाढै दिने नाममा १४ लाख ७५ हजार नागरिकको डिम्याट खाता नम्बर सरोकार नै नभएकाहरुलाई दिइयो । भिष्म सर, यी १४ लाख ७५ हजार डिम्याट नम्बर अहिले बजारमा धेरैको पहुँचमा पुगेका छन् । के यो ठिक हो ?

भिष्म सर ! आईपीओ भर्नेहरुले चाँडै रिजल्ट थाहा पाउँन् भनेर गरिएको यस्तो कार्यले लगानीकर्ताको गोप्य सूचना बाहिरिएको छैन भन्ने तर्क तपाईंलाई सुनाउँलान् । डिम्याट नम्बर दिइएको भएपनि सो डिम्याट नम्बर कसको हो भन्ने जानकारी दिइएको छैन भन्लान् । हामीले डिम्याट खाता नम्बर र परेको आईपीओ संख्या दिएका मात्रै हौं भनेर तपाईंलाई कन्भिन्स गर्न खोज्लान् । अंक मात्रै पाएर कसैले केही गर्न सक्दैन, सबै अंक शुन्यदेखि १ हुँदै ९ सम्म र जिरोदेखि वान हुँदै नाइनसम्म त हो नि भनेर कुतर्क पनि गर्लान् ।

तर, भिष्म सर, तपाईं नेपाल राष्ट्र बैंकको कार्यकारी निर्देशक पदबाट अवकाश पाउनुभएकाे व्यक्ति पनि हो । बैंक खाता नम्बर किन गोप्य राखिन्छ ? बैंकमा राखिएको रकम चेकबाट झिक्ने हो भने पहिला त चेक नै पाउनु पर्यो । दोस्रो, चेकमा हस्ताक्षर पनि मिल्नु पर्यो । एटीएमबाट निकाल्ने हो भने एटीएम कार्ड हुनुपर्यो, पिन नम्बर थाहा पाउनु पर्यो । तर, बैंक खाता नम्बर किन गोप्य राख्ने कानुनी व्यवस्था गरियो ? बैंक खाता अरुले थाहा पाउँदा हुने जोखिमभन्दा डिम्याट खाता नम्बर अरुले थाहा पाउँदा हुने जोखिम कसरी कम छ ?

भिष्म सर ! बैंक खाता अरुले थाहा पाउँदा हुने जोखिमभन्दा डिम्याट खाता नम्बर अरुले पाउँदा हुने जोखिम कम छ भन्ने मलाई पटक्कै लाग्दैन । किनभने डिम्याट नम्बर थाहा पाउने बित्तिकै डिपी कुन रहेछ भन्ने थाहा हुन्छ । उसको युजरनेम पनि थाहा हुन्छ । न पत्याए ‘मेरो सेयर’मा गएर हेर्नुस् न, तपाईको युजरनेम डिम्याट खाता नम्बरको अन्तिमका कतिवटा अंक राखिएको रहेछ भनेर ।

भिष्म सर, ‘आईपीओ रिजल्ट दिनेहरु’लाई इस्यू म्यानेजरले कुन डिम्याट खाता नम्बरलाई कति कित्ता आईपीओ पर्यो भनेर एक्सेलसीट बनाएर उपलब्ध गराउँदा रहेछन् । एक्सेलमा पाएको यो डेटा कति सहजै सर्टिङ गर्न सकिन्छ भन्ने जानकारी कम्प्युटरको सामान्य जानकारी भएको व्यक्तिलाई त हुन्छ भने तपाईं जस्तो नियामक निकायको प्रमुखलाई नहुने कुरै भएन ।

हिजो निफ्राको आईपीओ रिजल्ट राख्नेहरुले कुन डिपीमा कति कति नम्बरका कतिवटा डिम्याट खाता छन् भन्ने जानकारी पाए । किनभने डिम्याट खाता नम्बरको सबैभन्दा अगाडिका ५ वटा अंक डिम्याट खाता रहेको डिपीको कोड नम्बर हो । विश्वास लागेन भने तपाईंको डिम्याट खाता रहेको डिपीमा खाता खोलेका अरु कसैको डिम्याट खाता नम्बर हेर्नुस् त, अगाडिको ५ वटा अंक एउटै हुन्छ ।

डिम्याट खाता नम्बर हुने बित्तिकै डिपी कुन हो भनेर पत्ता लाग्ने भयो । ‘मेरो सेयर’को युजर नेम पनि थाहा हुने भयो । थाहा पाउन बाँकी रहेको एउटा कुरा पासवर्ड मात्रै हो । यति जानकारी सार्वजनिक हुँदा जोखिमको मात्रा कति बढ्यो भनेर तपाईंले नै अब महसुस गरिसक्नुभयो होला ।

भिष्म सर ! साइबर कानुनका ज्ञाता अधिवक्ता बाबुराम अर्याल व्यक्तिगत विवरण यसरी जसलाई पायो त्यसैलाई दिन मिल्दैन भन्छन् । व्यक्तिगत विवरण अन्य निकाय वा कम्पनीलाई दिन्छौं भन्ने सम्झौता सम्बन्धित व्यक्तिसँग गरेको बाहेक अवस्थामा यसरी विवरण छताछुल्ल पार्नु गैरकानुनी हुने उनको तर्क छ । डिम्याट खाता नम्बर व्यक्तिको गोप्य सूचना, सम्पत्ति पनि भएकोले यसको सुरक्षामा सम्झौता गर्न नसकिने उनको तर्क छ । तपाईं आफै पनि कानुनका ज्ञाताहरुसँग छलफल गर्न सक्नुहुन्छ ।

भिष्म सर ! म तपाईंसँग सार्वजनिक माध्यमबाट यति लामो कुरा किन गरिरहेको छु भने नि, तपाईं पुँजी बजार क्षेत्रमा सुधार र सहजीकरण गर्न हरसम्भव प्रयास गरिरहनु भएको छ । मैले तपाईंलाई निफ्राको कति कित्ता आईपीओ पर्‍यो, तपाईं र तपाईंका आफन्त, नातागोता तथा परिवारका सदस्यहरुको डिम्याट खाता नम्बर कति हो भनेर सार्वजनिक रुपमा सोध्दा तपाईंलाई पक्कै पनि झोक चलेका होला । हिजो निफ्राको आईपीओ कति परेछ भनेर ‘मेरो सेयर’ तथा धितोपत्र बोर्ड, नेप्से, सिडिएस, नेपाल इन्फ्रास्टक्चर डेभलपमेन्ट बैंक र इस्यू म्यानेजर एनआइबिएल एस क्यापिटलको वेबसाइटमा हेर्दा नपाइने तर गुगलमा ‘आईपीओ रिजल्ट’ सर्च गर्दा ८/१० वटा वेबसाइटबाट हेर्न सकिने अवस्था देख्दा म खिन्न भएको थिएँ ।

भिष्म सर ! अन्तिममा म फेरि पनि बिनम्र अनुरोध गर्छु, तपाईं हामीले स्कूल पढ्दा जसरी एसएलसीको रिजल्टको लागि सिम्बोल नम्बर गोरखापत्रमा छापिन्थ्यो, आज आईपीओ रिजल्टको लागि त्यसैगरी डिम्याट खाता नम्बर छाप्ने परिपाटी रोकौं । व्यक्तिको गोपनीयताको हक, सम्पत्तिको हक, डेटा प्रोटेक्सन तथा डेटा सुरक्षाको सम्मान गरौं । तर, सम्बन्धित व्यक्तिले आईपीओ रिजल्ट तत्काल हेर्न पाउने अधिकारबाट भने बञ्चित गर्ने गरी नीतिगत निर्णय भने नगरिदिनुस् ।

सम्बन्धित शिषर्कहरु

वैदेशिक रोजगारीमा जानेले अब बिना धितो ऋण पाउने, मिटरब्याजको अन्त्य गर्ने रणनीति

ब्रिक्स राष्ट्रहरूलाई अमेरिकाको चेतावनी, डलरको विकल्प ल्याए शतप्रतिशत कर

शिक्षा क्षेत्रमा शेखर गोल्छाको प्रवेश, माघदेखि सञ्चालन हुँदैछ एम्बार्क कलेज

बैंकको ब्याज तिर्न सकिएन भन्दै सिमेन्ट उद्योगीले बढाए मूल्य, निर्माण व्यवसायी चिन्तित

एनपीएल अर्थतन्त्र : ८ टिमका एक दर्जन मालिक, कुनको व्यवसाय के ?

४ महिनामा जीवन बीमाको व्यापार आधा खर्ब बढी, कुन कम्पनीको कति ?