काठमाडौँ । तीज रमाइलोमात्र होइन, यसभित्रको मूल्य, मान्यता र  सभ्यताको पहिचान पृथक छ । तर, पछिल्लो समय तीजको नामका गरिने तडकभडकले यसको गरिमा र छवि धुमिल पारिरहेको छ । धैले तीजको अस्तित्वमाथि नै प्रश्न गरिरहेका छन् । एउटा घरपरिवार र समाजमा मात्रै होइन, विभिन्न संघसंस्था तथा विद्यालय-कलेजहरूले पनि तीजलाई भव्यताका साथ मनाइरहेका छन् । पृथक किसिमको पहिचान बोकेको तीजको सुन्दर पाटोलाई हामीले पुस्तान्तरण गर्न आवश्यक छ । त्यो पुस्तान्तरणको थालनी चाहिँ अहिले विभिन्न विद्यालय तथा कलेजहरूले पनि गरेका छन् । आज हामीले काठमाडौँमा रहेका विभिन्न विद्यालय तथा कलेजका महिला प्राचार्यसँग तीजको विषयमा उनीहरूले गरेको अभ्यास बुझ्ने प्रयास गरेका छाैँ ।

दक्षिणा श्रेष्ठ, सगरमाथा कलेज अफ साइन्स एण्ड टेक्नोलोजी 

दक्षिणा श्रेष्ठ ।

म नेवार समुदायको महिला हुँ । हाम्रो समुदायमा यो पर्वमा महिलाहरू व्रत लिने तथा रमाइलो गर्ने खासै चलन हुँदैन । तर, पनि राष्ट्रिय चाडको रूपमा महिला दिदीबहिनीहरूले मनाउनुहुन्छ । यसमा पनि मेरो आस्था छ । गत मंगलबार हामीले कलेजमा पनि तीज कार्यक्रम मनाएर दर खायौँ । कलेजका सबै शिक्षक साथीहरूसँग रमाइलो गरियो । विगतको तुलनामा तीज केही फरक हुँदै गएको महसुस मैले गरेकी छु । विगतमा तीज भनेपछि दिदीबहिनी माइत जाने, बाआमा, काका-काकी आफन्तहरूसँग भेटघाट गर्ने अनि मीठोमसिनो खाएर रमाइलो गर्ने भन्ने हुन्थ्यो । तर, अहिले पहिलेको तुलनामा फेरिँदै गएको देखिन्छ । महिलाले एकदिन भएपनि आफ्नो लागि जीउँछन् । तर, पछिल्लो समय देखावटी बढेको छ ।  देखाउनका लागि अनेक गतिविधि गरिन्छ ।

अहिले सबैले आ-आफ्नै तरिकाले तीज मनाइरहेका छन् ।  धेरैजसो विद्यालय तथा कलेजले पनि तीजका कार्यक्रमहरू गरिरहेका छन् । कतिपय विद्यालय तथा कलेजले विद्यार्थीबाट पैसा उठाएर त कतिपयले नउठाएर मनाएका छन् । यो राम्रो हो । किनकि विद्यार्थीले यस्ता चाडपर्वबाट पनि धेरै कुराहरू सिक्छन् । तर, यस्ता कार्यक्रमका नाममा कलेज वा विद्यालयले विद्यार्थीबाट पैसा भने उठाउनु हुँदैन । म यसलाई बेथिति भन्छु । यस्ता चाडपर्व हाम्रा संस्कृति हुन् नि । यसलाई जोगाउनु हामी सबैको कर्तव्य हो । तर, नेपालमा यस्तो छैन । परम्परा बिस्तारै लोप हुँदै गएको पाइन्छ । विद्यार्थी मात्र होइन, सबैले यस्ता चाडपर्वबाट धेरै कुरा सिक्नुपर्छ । नेपालमा विभिन्न जातजाति बसाेबास गर्दै आएका छन् । हाम्रो नेवार समुदायमा पनि फरक किसिमका चाडपर्व छन् । सबैले एक-अर्काको संस्कृतिलाई सम्मान गर्दै कार्यक्रम मनाउनुपर्छ ।

प्रदिप्ता कादम्बरी, कादम्बरी कलेज 

प्रदिप्ता कादम्बरी ।

तीजलाई म पारिवारिक चाड भन्न रुचाउँछु । यो चाड अहिले सामाजिक हुँदै गएको छ । आमा, दिदी, सानिमा, दाजुभाइले दिदीबहिनीलाई तीजमा माइत बोलाउने चलन छ । म पनि आफन्तले बाेलाएको ठाउँमा तीज मनाउन गएँ । त्योबाहेक साथीहरूसँग विभिन्न समुदाय र अफिसमा भने म गइनँ । किनकि तीज महिनौं दिनसम्म चल्ने र खाने मात्र देखिएकाले मैले आफ्नै ढंगले मनाउँदै आएकी छु । तीजमा धेरै परिर्वतन भएको छ । पहिले तीजको जुन मर्म थियो, त्यो अहिले छैन । टाढा बसेका छोरीहरू माइत आउने अनि आफ्ना दुःखसुखका कुरा सुनाउने अभ्यास थियो । त्यहीअनुसारका गीतहरू हुन्थे । जुन यथार्थमा भइरहेकै घटनामा आधारित हुन्थे ।

तर, अहिले बढी पार्टी गर्ने, रमाइलो गर्ने खालको भएको देख्छु । हुन त समय परिवर्तनसँगै त्यो अवस्था रहेन होला । प्रविधिले दिएको फाइदा सदुपयोग होला । यद्यपि अहिले पनि समाजमा त्यस्ता विभिन्न घटनाहरू भइरहेका छन् । पहिलेको भन्दा केही महिला सशक्तिकरण पनि भएको छ, यस्ता गीत पनि आएको भए समय परिर्वतनसँगै फेरियो भन्न मिल्थ्यो । तर, अहिले  तीज धेरै भड्किलो भएको छ । आजभोलि भ्यूज, लाइक अनि कमेन्ट बढाउन पनि यस्तो गरेको हुन सक्छ । योसँगै संस्कृतिको कुरा पनि जोडिएर आएको छ । यसले गर्दा नराम्रो भएको छ । यसको म विरोध नै गर्छु ।

यस्तै, विद्यालयमा पनि विद्यार्थीबाट पैसा उठाएर कार्यक्रम गरेको भन्ने सुनिन्छ । हाम्रो कलेजले यस्तो गर्दैन । मलाई पनि मन पर्दैन । बरु हामीले बाहिर बाटोमा नाचिरहेका महिला दिदीबहिनीहरूलाई बोलाएर कलेजको प्राङ्गणमा नाच्ने सुविधा गराउँछौँ । पानी, जुस र म्युजिकको व्यवस्था गर्दै आएका छौँ। हामी पैसा उठाएर तीज मनाउँदैनौँ । तीजमा रमाइलो गर्न शुल्क उठाउनु विकृति हो । विद्यालयले यस्ता कार्यक्रमको आयोजना गरेर चाडपर्वबारे विद्यार्थीलाई सिकाउन सक्छ । यस्तो गर्दा बच्चाहरूले संस्कृतिबारे बुझ्दै जान्छन् । यसरी मनाउनु राम्रो हो तर बालेनजस्तो श्रीमान पाऊँ भन्दै नाच्दै गाउँदै गए राम्रो हुँदैन ।

डा. सर्मिला पोखरेल, पद्मोदय मावि 

हामीले पनि विद्यालयमै तीज कार्यक्रम मनायौं । कक्षा ११ र १२ का विद्यार्थीले आफैं पैसा उठाएर दर बनाएर खाए अनि नाचगान गरे । रमाइलो नै भयो । विद्यार्थी आफैले पैसा उठाउने निर्णय गरे । कक्षा १ देखि १० सम्मका विद्यार्थीले भने पैसा उठाएनन् । उनीहरूले नृत्य कार्यक्रम गरे । मैले यो वर्षको तीज विद्यालय र विद्यार्थीसँगै मनाइरहेकी छु । विद्यार्थीलाई रमाइलोमात्र नगराइ तीज के हो ? यसको महत्त्व के छ ? भन्ने विषयमा पनि जानकारी गराएका छौँ । अहिलेो तीज विगतको जस्तो छैन । अहिलेको पुस्ताले यस्ता पर्वलाई पुस्तान्तरण गर्छन् भन्नेमा शंका लाग्छ । खानपानदेखि अन्य कुरामा निकै तडकभडक छ । बच्चालाई हामीले दिने संस्कार के हो ? घरबाट के सिक्छन् ? विद्यालयबाट के सिक्छन् भन्ने हो ।

रिताल राणा,  मिडभ्याली इन्टरनेशनल कलेज

यो पटकको तीज मैले पनि रमाइलो साथ मनाइरहेकी छु । हामी सबै महिला मिलेर कलेजमै रमाइलो गर्यौँ, घरमा आफन्तहरू जम्मा भएर पनि रमाइलो गरिरहेका छौँ । यस्ता रमाइला पर्वहरूले खुसी ल्याउँछ । तीजले सधैँ टाढा भएर व्यस्त भएकाहरूसँग भेट गराउने मौका जुराउँछ । राम्रो श्रीमान पाउन मात्र होइन, श्रीमानको आयुको लागि मात्र पनि होइन, साथीभाइसँग रमाइलो गर्न  पनि यो चाड मनाइने गरिन्छ ।

रिताल राणा ।

सम्बन्धित शिषर्कहरु

सौर्य गठबन्धन सम्मेलनमा भाग लिन ऊर्जामन्त्री भारत प्रस्थान

भूमिहीन शिविरमा छैन तिहारको रौनक

सुनसान छन् तिहारमा गाउँघर

तस्बिरमा भीआईपीहरूको भाइटीका (फोटोफिचर)

कांग्रेस सभापति देउवाद्वारा बहिनीबाट टीका ग्रहण

प्रारम्भ भएका परियोजना क्रमागत रूपमा सम्पन्न गर्ने प्रधानमन्त्रीको प्रतिबद्धता