काठमाडौं । चीनले स्पेसएक्सको स्टारलिंकसँग प्रतिस्पर्धा गर्न खोज्नू आफैमा ठूलो चुनौती हो । स्टारलिंक उपग्रह (स्याटेलाइट) मा आधारित इन्टरनेट दिने कम्पनी हो । यसले स्पेसएक्सअन्तरगत रही स्याटेलाइटमार्फत सस्तोमा विश्वभरि नै इन्टरनेट सेवा दिने लक्ष्यसहित काम गरिरहेको छ ।

स्पेसएक्स एक निजी अमेरिकी अन्तरिक्ष विमान, रकेट उत्पादक तथा अन्तरिक्ष बाहन कम्पनी हो । यसको स्थापना एलन मस्कले सन् २००२ मा गरेका थिए ।

हाल स्टारलिंकका झन्डै ७ हजार स्याटेलाइटहरू सञ्चालनमा रहेका छन् र यी स्याटेलाइटले १०० भन्दा बढी देशका ५० लाख ग्राहकलाई सेवा प्रदान गर्दै आएका छन् । यसको उद्देश्य दुर्गम र सेवा-अपेक्षित क्षेत्रहरूमा उच्च गतिको इन्टरनेट उपलब्ध गराउनु हो।

स्पेसएक्सले आफ्नो मेगाकन्स्टेलेसनलाई ४२ हजार उपग्रहहरूमा विस्तार गर्ने लक्ष्य राखेको छ । चीनले पनि यस्तै मापनको लक्ष्य राखेको छ । यसले  पृथ्वीको तल्लो कक्षीय इन्टरनेट परियोजनाहरूमा करिब ३८ हजार उपग्रहहरू राख्ने लक्ष्य राखेको हो ।

पृथ्वीको वरपर परिक्रमा गरिरहेका सयौं र हजारौं स्याटेलाइटहरूको समूहलाई नक्षत्र (कन्स्टेललेसन) भनिन्छ । मेगाकन्स्टेललेसन भनेको यस्तै ठूला स्याटेलाइट समूहहरू हुन्, जसले इन्टरनेट सेवालगायत अन्य आवश्यक प्रविधि उपलब्ध गराउँछन् ।

स्टारलिंकको साथै युरोपेली आधारित युटुलसाट वानवेबले पनि ६३० भन्दा बढी पृथ्वीको तल्लो क्षेत्रमा इन्टरनेट उपग्रहहरू प्रक्षेपण गरेको छ । अमेजनसँग ३ हजारभन्दा बढी उपग्रहहरू मिलेर बनेको हाल ‘प्रोजेक्ट कुइपर’ भनिने ठूलो लिओ तारामण्डलको योजना पनि छ, यद्यपि कम्पनीले अहिलेसम्म दुईवटा प्रोटोटाइप उपग्रहहरू प्रक्षेपण गरिसकेको छ ।

यति धेरै प्रतिस्पर्धाको साथ चीनले किन त्यस्ता मेगा कन्स्टेलेसनहरूमा त्यति धेरै लगानी लगाउला ? किन मेहनत गर्ला ? यो विषय विचरणीय छ ।

‘स्टारलिंकले वास्तवमै देखाएको छ कि यसले टाढा कुनामा रहेका व्यक्ति र नागरिकहरूमा इन्टरनेट पहुँच पुर्‍याउन सक्षम छ । यसले नागरिकहरूलाई इन्टरनेट र जुनसुकै वेबसाइटहरू, जुनसुकै एपहरू उनीहरूले चाहेको ठाउँमा पहुँच गर्न सक्ने क्षमता प्रदान गर्दछ,’अन्तर्राष्ट्रिय शान्तिका लागि कार्नेगी एन्डोमेन्ट स्टिभ फेल्डस्टेनले भने ।

‘चीनको लागि, नागरिकहरूले के पहुँच पाउन सक्छन् भन्ने कुरा नियन्त्रण गर्ने ठूलो प्रयास भइरहेको छ,’ फेल्डस्टिनले भने, ‘र यसैले उनीहरू भन्छन्, ‘यो त हाम्रो लागि ठुलो चुनौती हो । यदि स्टारलिंकले हाम्रो नागरिकहरूलाई वा हाम्रो मित्र राष्ट्रका व्यक्तिहरूलाई अनसेन्सर सामग्री प्रदान गर्न सक्छ भने यो हाम्रो सेन्सरशिप प्रणालीलाई कमजोर बनाउने खतरनाक कुरा हो । त्यसैले हामीले यसको विकल्प फेला पार्नुपर्छ ।’

अर्बिटल गेटवे कन्सल्टिङका ​​संस्थापक ब्लेन कर्सियो यस कुरामा सहमत छन् ।

विज्ञहरू चिनियाँ नक्षत्रहरू अमेरिका, पश्चिमी यूरोप, क्यानडा र अन्य अमेरिकी सहयोगीहरू जस्ता ठाउँहरूको लागि छनौट इन्टरनेट प्रदायक नहुने भए पनि अन्य धेरै क्षेत्रहरू चिनियाँ सेवाका लागि खुला हुन सक्ने बताउँछन् ।

‘त्यहाँ केही भौगोलिक क्षेत्रहरू छन् जुन स्टारलिंकजस्तो प्रतिस्पर्धीका लागि आकर्षक हुन सक्छ, विशेष गरी चीनले बनाएको,’ अन्तर्राष्ट्रिय र सुरक्षा मामिलाका लागि जर्मन संस्थानका सहयोगी जुलियाना सुसले भनिन्, ‘उदाहरणका लागि रसिया, तर अफगानिस्तान र सिरिया पनि स्टारलिंकद्वारा कभर गरिएको छैन । र त्यहाँ अफ्रिकाका ठूला भागहरू पनि छन्, जुन अझै कभर गरिएको छैन ।’

‘हामीले देखेका छौं कि अफ्रिका महादेशमा ७० प्रतिशत फोरजी पूर्वाधार पहिले नै हुवावेद्वारा निर्माण गरिएको छ,’ सुसले थपिन्, ‘र त्यसैको लागि अन्तरिक्ष-आधारित परिप्रेक्ष्यले त्यहाँ थप इनरोडहरू निर्माण गर्न सक्छ ।’

भू-राजनीतिक प्रभावको लागि एक उपकरण हुनुको अलावा स्याटेलाइट इन्टरनेट कन्स्टेललेसन हुनु बढ्दो राष्ट्रिय सुरक्षा आवश्यकता बन्दै गएको छ । अहिले जमिन इन्टरनेट पूर्वाधार अपांग भएको छ ।

‘जब युक्रेनको युद्धमैदानमा स्टारलिंक टेक्नोलोजीले ल्याएको फरकपनको कुरा आउँछ, हामीले देखेको ड्रोन युद्ध र यससँग जोडिएको युद्धक्षेत्रको उदय हो,’ फेल्डस्टेनले भने, ‘स्याटेलाइटमा आधारित हतियार हुनु भनेको एउटा महत्त्वपूर्ण सैन्य फाइदाको रूपमा हेरिएको कुरा हो । र त्यसैले मलाई लाग्छ कि चीनले ती सबै देख्छ र भन्छ- यसमा लगानी गर्नु हाम्रो राष्ट्रिय सुरक्षा लक्ष्यहरूको लागि एकदम महत्त्वपूर्ण छ ।’ (एजेन्सीहरूको सहयोगमा)

सम्बन्धित शिषर्कहरु

को हुन् रिलायन्समा सबैभन्दा ठूलो सेयर भएकी कोकिलाबेन ?

भारतका यी दुई चर्चित अभिनेता जसको रक्सी व्यवसायमा छ बलियो पकड

घरजग्गामा लगानी गर्दै बीमा कम्पनी, ५ कम्पनीले लिए प्राधिकरणबाट अनुमति

विश्वको ऋण १०२ ट्रिलियन डलर पुग्यो, सबैभन्दा धेरै अमेरिकाको

आन्तरिक ऋणको भारमा क्यानडा, विश्वव्यापी ऋणको २. ३ प्रतिशत

एक समय ‘स्पेसएक्स’ बचाउन मस्कले गाडी बेचे, अहिले संसारकै मूल्यवान स्टार्टअप कम्पनी